Eνα στα πέντε παιδιά πέφτει θύμα κακοποίησης, κυρίως από άνδρες, που σε ποσοστό 70-90% ανήκουν στην κατηγορία «υπεράνω πάσης υποψίας», αφού προέρχονται από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον του θύματος. Θετική η αυξημένη προσφυγή στις αρχές για καταγγελία.
Σημαντική αύξηση παρουσιάζουν τα περιστατικά σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, που καταγράφονται στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα. Θετικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα περιστατικά που υπολογίζονται ότι λαμβάνουν χώρα καταγγέλλονται στις αρμόδιες αρχές, δείχνοντας ένα σημάδι προόδου, ως προς την απενοχοποίηση και την αντιμετώπιση του φόβου των θυμάτων να μιλήσουν για ό,τι τους συμβαίνει.
Τα βασικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν
Εκτιμάται πως ένα στα πέντε παιδιά πέφτει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης (δηλαδή το σημαντικό ποσοστό του 20%). Τα αποτελέσματα των ερευνών καταδεικνύουν ότι οι περισσότεροι δράστες είναι άντρες, ηλικίας άνω των 30 ετών και σε ποσοστό 70-90% ανήκουν στο φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον της οικογένειας του παιδιού και είναι άτομα «υπεράνω πάσης υποψίας». Από την άλλη πλευρά, οι σημειώσεις για την τυπολογία των θυμάτων μαρτυρούν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων ήταν κορίτσια ηλικίας 13 έως 18 ετών, ενώ θύματα βίας έπεσαν ακόμη και μικρά παιδάκια, ηλικίας 1-6 ετών.
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν στην ημερίδα που διοργάνωσε η Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιώς, σε συνεργασία με την Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρία, το Σάββατο, 23 Φεβρουαρίου 2019, με θέμα την «Ιατρική και νομική αξιολόγηση της ενδοοικογενειακής βίας». Στην εκδήλωση παρευρέθηκε πλήθος ιατρών, νομικών, δικαστικών λειτουργών, ψυχολόγων και άλλων πολιτών.
Ο Προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Πειραιώς, Ηλίας Μπογιόκας επεσήμανε ότι «τα τελευταία δέκα χρόνια –και κυρίως τα χρόνια της οικονομικής κρίσης- έχει σημειωθεί μία αύξηση στα περιστατικά παιδικής κακοποίησης». Σύμφωνα με τον κ. Μπογιόκα, στο 73% των περιστατικών σωματικής κακοποίησης, που εξετάστηκαν στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιώς, διαπιστώθηκε ότι το παιδί έφερε ελαφρές και απλές σωματικές βλάβες, ενώ στο 8% των περιστατικών υπήρξε καταγραφή βαρέων σωματικών βλαβών.
Όσον αφορά στα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, στο 22% των περιπτώσεων διαπιστώθηκε βιασμός των ανηλίκων, ενώ στο 31% υπήρξε καταγραφή άλλων ασελγών πράξεων.
Όπως συμπλήρωσε ο κ. Μπογιόκας, στο 33% των περιστατικών που καταγγέλθηκαν δεν διαπιστώθηκε κακοποίηση από τους ιατροδικαστές. Εξήγησε, ωστόσο, πως αυτό οφείλεται κυρίως στην καθυστερημένη προσέλευση των ανηλίκων προς εξέταση, αλλά και σε ψευδείς καταγγελίες γονέων.
Οι προτεινόμενες οδηγίες για τη διαχείριση τέτοιων περιστατικών
Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν και οι κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ στη διαχείριση περιστατικών παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, από τον πρόεδρο της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας, Γρηγόρη Λέων. Σύμφωνα με αυτές, πρόσωπο – κλειδί στη διερεύνηση αυτών των περιστατικών είναι ο ιατροδικαστής, ενώ στις περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης απαραίτητη είναι και η παιδοψυχιατρική –παιδοψυχολογική εκτίμηση. Παράλληλα ο κ. Λέων αναφέρθηκε σε ένα ακόμη βασικό πρόβλημα που υπάρχει στη χώρα μας, αυτό της ανεπάρκειας των δομών, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «μέχρι και σήμερα σε κανένα Νοσοκομείο Παίδων της χώρας δεν υπάρχει ιατροδικαστής».
Τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για τα περιστατικά παιδικής κακοποίησης
Στατιστικά στοιχεία σχετικά με την παιδική κακοποίηση στην Ελλάδα παρουσίασε και η αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας και ψυχολόγος, Κωνσταντίνα Κωστάκου. Όπως τόνισε, τα περισσότερα θύματα κακοποίησης που εξετάζει η Υποδιεύθυνση Ανηλίκων της ΕΛΑΣ είναι κορίτσια (σε ποσοστό 79%). Το 39% των θυμάτων είναι ηλικίας 14-17 ετών και το 76% ελληνικής υπηκοότητας. Οι καταγγελίες που εξετάζουν οι αρχές είναι καταγγελίες για αποπλάνηση (σε ποσοστό 61%) και καταγγελίες για βιασμό (σε ποσοστό 32%).
Σύμφωνα με την κ. Κωστάκου, η αποκάλυψη εμπειριών σεξουαλικής κακοποίησης είναι μία διαδικασία με συγκεκριμένα στάδια. Τα περισσότερα παιδιά περνούν μέσα από τα στάδια προοδευτικά. Αυτά αποτελούνται από την άρνηση, την αποκάλυψη, την αναίρεση και την επανεπιβεβαίωση. Εκτιμάται πως τα παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, σε ποσοστό 72%, αρχικά θα αρνηθούν να επιβεβαιώσουν και από τη στιγμή που θα αποφασίσουν να αποκαλύψουν την κακοποίηση, μόλις το 7% των παιδιών θα προχωρήσει σε ολοκληρωτική-πλήρη αποκάλυψη.
Όπως υπογράμμισε η κ. Κωστάκου, τα παιδιά μικρής ηλικίας είναι πιθανό να αποκαλύψουν την κακοποίηση άθελά τους, μέσα από δράσεις ή δηλώσεις ακατάλληλες, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι θα αποφασίσουν συνειδητά να αποκαλύψουν την κακοποίηση, εξαιτίας κυρίως του θυμού τους έναντι του δράστη. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της, η κ. Κωστάκου ανέλυσε και τη διαδικασία της συνέντευξης με το παιδί, που πραγματοποιούν οι αρμόδιοι της Υποδιεύθυνσης Ανηλίκων, προκειμένου να επιβεβαιώσουν την καταγγελία και αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε όλα τα στάδια που περιλαμβάνει η συνέντευξη.
Η συμβολή των σύγχρονων μεθόδων ανάλυσης του DNA και τα ηθικά φράγματα που προκύπτουν
Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ, Λήδα Κοβάτση παρουσίασε, από μεριάς της, τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα των αναλύσεων DNA που αφορούν τη δυνατότητα των διωκτικών αρχών να αναζητούν άτομα – δράστες σε βιοτράπεζες ή σε ιδιωτικές εταιρίες, στις οποίες οι πολίτες έχουν απευθυνθεί για τη μελέτη του γενεαλογικού τους δέντρου, τη διερεύνηση της καταγωγής τους και την αναζήτηση συγγενικών προσώπων. Επίσης, η κ. Κοβάτση έθεσε και τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν σε αυτές τις διαδικασίες και, συγκεκριμένα, στη χρησιμοποίηση του γενετικού υλικού για διαφορετικό σκοπό από αυτόν που ο εξεταζόμενος επιθυμούσε.
