Το μπλόκο του Eurogroup στην εκταμίευση της τελευταίας δόσης των 15 δισ. ευρώ μούδιασε το κυβερνητικό επιτελείο. Ο αιφνιδιασμός δείχνει απόλυτος και προκαλεί παρενέργειες, κορυφώνοντας και τη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης. Η κυβέρνηση προχώρησε σε συμφωνία για το Σκοπιανό και αποδέχθηκε μια διμερή συμφωνία με το Βερολίνο για την επαναπροώθηση προσφύγων, καλλιεργώντας προσδοκίες για μια ελαστικότερη αντιμετώπιση από την πλευρά των δανειστών στο κλείσιμο του τρίτου προγράμματος. Αμήχανοι υπουργοί και κεντρικά κομματικά στελέχη διερωτώνται πλέον εάν το τελευταίο «καψώνι» προαναγγέλλει κινήσεις που θα φέρουν σε ακόμη πιο δύσκολη θέση τον Αλέξη Τσίπρα, μεταβάλλοντας και τους εκλογικούς σχεδιασμούς.
Η στερεοτυπική απάντηση «στο τέλος της τετραετίας» που δίνεται από κάθε κυβερνητικό στέλεχος, όταν ερωτάται για τον χρόνο των εκλογών, αποτελεί ακόμη την επίσημη γραμμή της κυβέρνησης. Στο εσωτερικό όμως η συζήτηση για τον χρόνο που θα πρέπει να στηθούν οι κάλπες έχει ήδη ανάψει. Στην εβδομάδα που πέρασε, πάντως, άλλα δύο στοιχεία έδωσαν νέα ώθηση στα σενάρια για στήσιμο πρόωρης κάλπης.
Το πρώτο ήταν η σαφής απειλή που διατύπωσε από τις Βρυξέλλες ο συγκυβερνήτης υπουργός Αμυνας, αναφέροντας πως όσο δεν έρχεται η συμφωνία στη Βουλή, εκλογές (πρόωρες προφανώς) δεν θα έχουμε. Με αυτήν τη φράση ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ μπορεί να επιχείρησε να ισοσταθμίσει τις εντυπώσεις για την παρουσία του στη Σύνοδο που άνοιξε την πύλη της Συμμαχίας στην ΠΓΔΜ, ωστόσο ταύτισε τον χρονικό ορίζοντα της κυβέρνησης με την έλευση της συμφωνίας των Πρεσπών στη Βουλή. Η βεβαιότητα Καμμένου για εκλογές τότε, προφανώς δεν προκύπτει από την αδυναμία υποστήριξης της συμφωνίας στη Βουλή (το Μαξίμου εκτιμά ότι και χωρίς Καμμένο η συμφωνία περνά), αλλά έχει να κάνει με τη στήριξη της κυβέρνησης.
Το δεύτερο στοιχείο που πυροδότησε σενάρια πρόωρων εκλογών ήταν η τροπολογία που κατέθεσαν βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για τον χρόνο των αυτοδιοικητικών εκλογών και παράλληλη διεξαγωγή τους με τις ευρωεκλογές. Με βάση αυτή, οι αυτοδιοικητικές εκλογές «έρχονται νωρίτερα» από τις 13 Οκτωβρίου, ημερομηνία την οποία με νομοσχέδιο είχε προωθήσει ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης. Οι περισσότεροι εκτίμησαν ότι θα πρόκειται για τριπλή κάλπη τον Μάιο, έτσι όπως πολλοί προκρίνουν στο εσωτερικό της κυβέρνησης, ωστόσο τα κυβερνητικά στελέχη που τοποθετήθηκαν απέδωσαν την εκδοχή αυτή σε προσδοκίες της ΝΔ.
Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας ακούει τις εισηγήσεις και ακόμα δεν έχει – κατά πληροφορίες – αποφασίσει την τελική επιλογή, καθώς μπροστά υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες (όπως η μονομερής τιμωρητική γερμανική κίνηση με το μπλοκάρισμα της δόσης), που μπορούν αιφνιδίως να διαμορφώσουν εντελώς διαφορετικά το προεκλογικό κλίμα, με αποτέλεσμα να ακυρώσουν τον όποιο σχεδιασμό.

Η κρίσιµη ηµεροµηνία

Η 20ή Αυγούστου είναι το επόμενο ορόσημο για την κυβέρνηση, που επιδιώκει να καταστήσει τη συγκεκριμένη ημερομηνία «τομή» ανάμεσα στο «χθες» της μνημονιακής και οκταετούς επιτροπείας και στο «αύριο» των δεσμευτικών μεν στόχων, αλλά και των εθνικών επιλογών. Προς αυτή την κατεύθυνση συζητείται ήδη η δημιουργία του σκηνικού «απελευθέρωσης» την κρίσιμη ημερομηνία, με εκδηλώσεις γεμάτες συμβολισμούς και υψηλούς προσκεκλημένους, οι οποίοι από την πλευρά τους έχουν επίσης κάθε λόγο να διαφημίσουν ως ευρωπαϊκό success story τα προγράμματα λιτότητας.
Ο δεύτερος κρίσιμος σταθμός στον οδικό χάρτη είναι η Θεσσαλονίκη και η παρουσία του Πρωθυπουργού. Ευχή και επιδίωξη παραμένει η υποχώρηση των αντιδράσεων και των κινητοποιήσεων για τη συμφωνία των Πρεσπών, η διάρκεια των οποίων επίσης αιφνιδίασε το Μέγαρο Μαξίμου. Υψηλόβαθμο στέλεχος, ωστόσο, εμφανίζεται βέβαιο ότι σύντομα οι συγκεντρώσεις θα υποχωρήσουν. «Είναι μια παρέα ανθρώπων κάθε φορά» υποστηρίζει, σημειώνοντας πως «αν δεν υπήρχαν η στάση και η σκληρή ρητορική του Κυριάκου Μητσοτάκη, δεν θα κατέβαιναν στους δρόμους».
Στη ΔΕΘ ο Πρωθυπουργός ετοιμαζόταν να παρουσιάσει το νέο του αφήγημα για τη «νέα ημέρα» με τη συνοδεία ενός ελκυστικού πακέτου που θα περιλαμβάνει 13η σύνταξη, σταδιακή αύξηση κατώτατου μισθού, φοροελαφρύνσεις, διορισμούς, διαφορετική παραμετροποίηση του ΕΝΦΙΑ και βεβαίως πάγωμα των προνομοθετημένων μειώσεων σε συντάξεις από το 2019 και αφορολογήτου από το 2020.

Τα εμπόδια

Με δεδομένο ότι όλες οι προσπάθειες στο οικονομικό πεδίο θα ανακοινωθούν τον Σεπτέμβριο και θα αρχίσουν να υλοποιούνται ώς το τέλος του χρόνου, επανήλθαν στο προσκήνιο σκέψεις και σενάρια για δομικό – αυτή τη φορά – ανασχηματισμό, από τον οποίο θα προκύψει ένα κυβερνητικό σχήμα εκλογικής μάχης και ανανέωσης. Παράμετρος αυτού του σχεδιασμού είναι και η πολυεπίπεδη αξιολόγηση υπουργών από τους βουλευτές, με χαρτάκι βαθμολόγησης, που θα φτάσει στα χέρια του Αλέξη Τσίπρα. Αυτό είναι που έκανε πολλούς υπουργούς να χάσουν τον ύπνο τους και να προσπαθούν να αλιεύσουν πληροφορίες για τις σκέψεις του Πρωθυπουργού.
Ωστόσο, το εγχείρημα του ανασχηματισμού έχει κάποιους κόμπους να λύσει για να εξυπηρετήσει την επιδίωξη του Μαξίμου.
Κατ’ αρχάς, χρειάζεται να σηματοδοτηθεί το «πολιτικό άνοιγμα» προς τις δυνάμεις της Κεντροαριστεράς που έχουν επιλέξει να τοποθετηθούν καθαρά απέναντι από τη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αυτό το άνοιγμα είναι που θα φέρει ξανά στο προσκήνιο ονόματα όπως της Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου, της Λούκας Κατσέλη ή ακόμα και του Νίκου Χριστοδουλάκη. Εχουν συζητηθεί, στους προηγούμενους ανασχηματισμούς, δεν προχώρησαν.

Ο δεύτερος κόμπος είναι διπλός και έχει να κάνει με δύο υπουργούς που σφράγισαν το κυβερνητικό έργο με την πολιτική τους.
Ο ένας είναι ο Νίκος Κοτζιάς που τράβηξε πάνω του όχι μόνο τη διαπραγμάτευση, αλλά και τις προσωπικές απειλές για τη συμφωνία των Πρεσπών, και θέλει να τρέξει τη διμερή συμφωνία με την Αλβανία. Μετακίνησή του από το υπουργείο Εξωτερικών δεν φαντάζει πιθανή. Αν όμως δεν μείνει κενή η θέση του υπουργού Εξωτερικών ή του αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, πού θα μπορούσε να μετακινηθεί ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος σε μικρότερο υπουργείο εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να πάει;
Αν δεν λυθεί αυτός ο γρίφος, η αλλαγή φρουράς θα περιμένει και στην Πλατεία Συντάγματος. Ο ίδιος ο Τσακαλώτος σε συνομιλητές του δεν δίνει την εντύπωση ότι θα επιθυμούσε να μετακινηθεί, ενώ τα αντανακλαστικά που έδειξε αντιπροτείνοντας αντίμετρα (από τα κονδύλια του Πάνου Καμμένου) στις απαιτήσεις του Eurogroup επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για πολύτιμο παίκτη σε συγκεκριμένη θέση.

Το δύσκολο στοιχείο είναι ότι η παρουσία του στο υπουργείο Οικονομικών δυσκολεύει εκείνους που επιθυμούν προεκλογικά να κινηθούν στη γραμμή τού «δώσ’ τα όλα» και θα ήθελαν έναν λιγότερο πειθαρχημένο στους αριθμούς υπουργό.

Ο γόρδιος δεσµός

Υπάρχει ωστόσο κι ένας τρίτος κόμπος, με χαρακτηριστικά όμως γόρδιου δεσμού, και δεν είναι άλλος από τον Καμμένο. Ως συγκυβερνήτης, δεν μετακινείται από το υπουργείο Αμυνας αν δεν το επιθυμεί ο ίδιος. Ωστόσο αυτή τη φορά η – κατόπιν συνεννόησης – μετακίνησή του από το «Πεντάγωνο» ενδεχομένως θα αποσυμπίεζε την κατάσταση ώστε να μην παρατηρηθούν ξανά εικόνες όπως αυτή στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, όπου ο Πρωθυπουργός επαινούσε τη συμφωνία και ο υπουργός Αμυνας την αποδομούσε.

Η μετακίνησή του στο υπουργείο Ναυτιλίας (έχει θητεύσει ξανά), με την Ακτοφυλακή στις αρμοδιότητές του, ή ακόμα η μετακίνησή του σε κάποιο παραγωγικό υπουργείο ενδεχομένως να διευκόλυνε και τον ίδιο αυτή τη φορά.
Αναμφίβολα η κύρωση της συμφωνίας στη Βουλή αποτελεί κρίσιμη στιγμή, ακόμα κι αν έχουν προετοιμαστεί οι ανεξάρτητες εφεδρείες που αναμένεται να «κυλήσουν» προς το κυβερνητικό στρατόπεδο, ο Πρωθυπουργός γνωρίζει ότι θα πρόκειται για μια ad hoc στήριξη, όπως έγινε και στο παρελθόν με κάποια νομοσχέδια τα οποία υπερψήφισε Το Ποτάμι. Ο κυβερνητικός εταίρος Πάνος Καμμένος είναι ουσιαστικά εκείνος που κρίνει το πολιτικό μέλλον της συγκυβέρνησης και γι’ αυτό όλοι στην κυβέρνηση αναμένουν να δουν την τελική του στάση. Αν δηλαδή θα περιοριστεί σε αποχή από την κυβέρνηση ή αν θα πάει ένα βήμα παραπέρα, αίροντας τη στήριξή του.

Ο Αλέξης Τσίπρας εκτιμά ότι θέμα άρσης εμπιστοσύνης δεν θα υπάρξει και παραπέμπει τη συζήτηση στις αρχές Φεβρουαρίου. Μέχρι τότε ευελπιστεί ότι θα έχει υποχωρήσει η αντίδραση για το Μακεδονικό και ότι θα καταφέρει να «καλμάρει» τον Καμμένο, καθώς η μεταξύ τους σχέση παραμένει αδιατάρακτη.

Ο Πρωθυπουργός, πάντως, δεν ανοίγει τα χαρτιά του. «Θα δούμε με τον Πάνο το τι θα κάνουμε στα τέλη Γενάρη, αρχές Φλεβάρη» απαντά σε συνομιλητές του όταν τον ρωτούν για τη διαφωνία των ΑΝΕΛ και τις απειλές τους για πρόκληση εκλογών. Πιθανόν επειδή δεν έχει απορρίψει την εισήγηση να απευθύνει στα τέλη Ιανουαρίου πρόσκληση στα κόμματα του προοδευτικού χώρου να υπερψηφίσουν τη συμφωνία και την ίδια ώρα να δεσμευτεί για διεξαγωγή εκλογών σε συγκεκριμένη ημερομηνία. Και αυτή η επιλογή δείχνει Μάιο ή λίγο νωρίτερα.