Δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες υποθέσεις με «φουσκωμένους» πρόσθετους φόρους λόγω αδικαιολόγητης προσαύξησης περιουσίας, έφταναν στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών, όπου τελικά είτε «ξεφούσκωναν» είτε «έπεφταν» είτε οδηγούνταν στα φορολογικά δικαστήρια, εγείροντας ζήτημα ασφάλειας δικαίου για τους φορολογούμενους αλλά και κοινών κανόνων δράσης των ελεγκτικών υπηρεσιών.
Το χάος- όπως το χαρακτηρίζουν και στελέχη της Φορολογικής Διοίκησης- έρχεται να τακτοποιήσει ειδική εγκύκλιος του Διοικητή της ΑΑΔΕ, η οποία στηρίζεται στις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ, με τις οποίες επέρχονται κοσμογονικές αλλαγές στους φορολογικούς ελέγχους. Στην πραγματικότητα, η ΑΑΔΕ χαράσσει μια διαχωριστική γραμμή με το παρελθόν.
Επί της ουσίας, με αυτή την εγκύκλιο ικανοποιείται κι ένα αίτημα των ίδιων των ελεγκτών, που αναζητούσαν ένα μπούσουλα, προκειμένου ομοειδείς περιπτώσεις, να αντιμετωπίζονται με ίδιες ελεγκτικές πρακτικές και διαδικασίες, έτσι ώστε να αποφεύγονται ερμηνευτικές ακροβασίες, στρεβλώσεις και αυθαιρεσίες.
Η βασική οδηγία είναι ότι δεν υφίσταται προσαύξηση περιουσίας, στην περίπτωση κατά την οποία είναι εμφανής η πηγή προέλευσης ενός χρηματικού ποσού, το οποίο εμφανίζεται ως πίστωση στον τραπεζικό λογαριασμό του ελεγχόμενου φυσικού προσώπου (π.χ. εισόδημα από κεφάλαιο, εισόδημα από κινητές αξίες, πώληση περιουσιακών στοιχείων, δάνειο, κ.τλ.), ακόμα και αν το ποσό αυτό δεν συμπεριελήφθη στις σχετικές δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, ενώ υπήρχε σχετική υποχρέωση. Στις περιπτώσεις αυτές, εφόσον οι εν λόγω πιστώσεις συνεπάγονται φορολογική υποχρέωση στον φόρο εισοδήματος, ο ελεγχόμενος δεν αντιμετωπίζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, δηλαδή με υψηλούς συντελεστές και φόρο από το πρώτο ευρώ, αλλά ανάλογα με το είδος του εισοδήματος που δεν δηλώθηκε π.χ. φόρος μερίσματος.
Και τι γίνεται αν κάποιος φορολογούμενος επικαλεστεί αδυναμία να προσκομίσει στοιχεία π.χ. επειδή πέρασε ο χρόνος που η τράπεζα υποχρεούται να διαφυλάσσει τα φορολογικά στοιχεία; Η εφορία θα κάνει αποδεκτούς τους ισχυρισμούς του ελεγχόμενου, εκτός αν έχει άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν το αντίθετο.
Και τι γίνεται αν κάποιος πουλήσει ένα ακίνητο, αλλά το τίμημα που δηλώσει είναι μικρότερο; Το υπερβάλλον τίμημα από μεταβίβαση ακινήτου το οποίο διαπιστώνεται ως τέτοιο από τον έλεγχο και δηλώνεται από τον πωλητή με συμπληρωματικό συμβόλαιο ανεξάρτητα από τον χρόνο σύνταξης του αρχικού συμβολαίου δεν αποτελεί προσαύξηση περιουσίας, δεδομένου ότι με την υποβολή του συμπληρωματικού συμβολαίου είναι γνωστή η πηγή προέλευσης και το υπερβάλλον τίμημα είτε έχει φορολογηθεί ή νομίμως απαλλαγεί. Τα ίδια ισχύουν ακόμη και αν δεν συνταχθεί συμπληρωματικό συμβόλαιο, εφόσον από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο έλεγχος αποδεικνύεται ότι τα σχετικά ποσά αποτελούν μη δηλωθέν τίμημα μεταβίβασης ακινήτου (όπως, ενδεικτικά, η ταυτόχρονη ή σχεδόν ταυτόχρονη με το συμβόλαιο μεταβίβαση κατάθεσης χρημάτων σε λογαριασμό του πωλητή από τον αγοραστή ή η ύπαρξη επιταγών).
Το μόνο σίγουρο είναι ότι μετά από την απόφαση του ΣτΕ περί 5ετούς παραγραφής των φορολογικών χρήσεων και του χαρακτηρισμού ως μη συμπληρωματικών των στοιχείων που προκύπτουν από το άνοιγμα λογαριασμών σε ελληνικές τράπεζες, μπαίνει απαγορευτικό στους ελέγχους προ του 2011. Εξ ου και η σχετική οδηγία της ΑΑΔΕ, που… κόβει την όρεξη όσων ελεγκτών μπαίνουν στον πειρασμό να ανατρέξουν σε παλαιότερα έτη. «Εάν διαπιστωθεί ότι η απόκτηση της επένδυσης έλαβε χώρα σε χρόνο εκτός των φορολογικών ετών που περιλαμβάνονται στην εντολή ελέγχου, ή το εισερχόμενο έμβασμα αλλοδαπής προέρχεται από καταθέσεις / πραγματικά εισοδήματα προγενέστερων ετών της ελεγχόμενης περιόδου, οι εν λόγω πιστώσεις θεωρούνται δικαιολογημένες για το ελεγχόμενο διάστημα και δεν θεμελιώνεται, εξ αυτού του λόγου, επέκταση του φορολογικού ελέγχου στα προγενέστερα αυτά έτη» αναφέρει ρητώς η εγκύκλιος, παραπέμποντας στους νέους κανόνες περί παραγραφής.
Σημειωτέον ότι ήδη οι δανειστές έχουν ζητήσει στροφή των ελεγκτικών υπηρεσιών στις νέες χρήσεις, θεωρώντας πως ούτως ή άλλως όσο πιο πίσω πάει ο έλεγχος τόσο περιορίζονται οι πιθανότητες να βρεθεί άκρη και πολύ περισσότερο να μπουν χρήματα στα κρατικά ταμεία. Με βάση τους μνημονιακούς στόχους που έχουν τεθεί στην ΑΑΔΕ, φέτος από το σύνολο των ελέγχων που θα ολοκληρώσουν οι υπηρεσίες, το 60% θα πρέπει να αφορά σε νέες υποθέσεις, ενώ για το 2018 ο πήχης ανεβαίνει στο 70%, τουτέστιν οι 7 στις 10 υποθέσεις θα πρέπει να είναι της τελευταίας 5ετίας.
