Ελληνοτουρκικά: Στο ψυγείο η προσέγγιση – Αθήνα και Άγκυρα περιμένουν τον Τραμπ

Η Τουρκία και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αυτή τη στιγμή έχουν σε πρώτη προτεραιότητα το θέμα της Συρίας όχι μόνο για λόγους «εθνικής ασφάλειας», με την εκκαθάριση της κουρδικής αυτόνομης οντότητας στη βορειοανατολική Συρία, αλλά και επειδή στο πεδίο της Συρίας παίζεται το μεγάλο χαρτί για την περαιτέρω γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας και την ανάδειξή της σε ηγεμονική περιφερειακή δύναμη.

Ο τρόπος με τον οποίο θα πορευτεί από δω και στο εξής η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα έχει σοβαρότατο αντίκτυπο και στην προώθηση των τουρκικών επιδιώξεων σε όλα τα ανοικτά μέτωπα από τη Συρία, τη Γάζα και το Ισραήλ ως τον Καύκασο και την Ανατολική Αφρική, αλλά και στις σχέσεις της με την Ελλάδα.

Η Αγκυρα δεν μπορεί να παραβλέψει τις κινήσεις που έγιναν μέχρι πραγματικά την ύστατη στιγμή από την κυβέρνηση Μπάιντεν για πλήρη αναβάθμιση των στρατιωτικών σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία, οι οποίες της παρέχουν ουσιαστικά όλα τα πλεονεκτήματα που έχει ένα πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ στις σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Το Προεδρικό Διάταγμα που υπέγραψε την περασμένη Τετάρτη ο  Τζο Μπάιντεν, αποτέλεσμα και των επαφών που ξεκίνησε με τον Νίκο Χριστοδουλίδη τον Οκτώβριο, δίνει το δικαίωμα στην Κύπρο να έχει πρόσβαση σε αμυντικά είδη και αμυντικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών μέσω τριών χωριστών προγραμμάτων: του Προγράμματος Στρατιωτικών Πωλήσεων Εξωτερικού (FMS), που επιτρέπει την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού με απευθείας συμφωνίες μεταξύ της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της Κύπρου, του Προγράμματος Πλεονασματικού Αμυντικού Υλικού (EDA), με το οποίο πλεονασματικό υλικό μπορεί να προσφερθεί είτε ως δωρεά είτε σε χαμηλή τιμή στα κράτη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, και του προγράμματος βοήθειας για την ασφάλεια «Title 10», που προβλέπει παροχή εκπαίδευσης και υλικού, κυρίως, όσον αφορά ασφάλεια χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων και αντιμετώπισης τρομοκρατίας.

Οι κινήσεις αυτές, σε συνδυασμό με την προετοιμασία της Λευκωσίας για εκσυγχρονισμό στρατιωτικών εγκαταστάσεων και παροχή διευκολύνσεων στις αμερικανικές δυνάμεις, έχουν εξοργίσει την Αγκυρα, καθώς έτσι ενισχύεται όχι μόνο η ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά συγχρόνως και ο γεωπολιτικός ρόλος της.

Μάρκο Ρούμπιο

Και η Αθήνα περιμένει τη νέα αμερικανική κυβέρνηση, καθώς παρότι ο νέος επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάρκο Ρούμπιο, γνωρίζει τις υποθέσεις της Ανατολικής Μεσογείου και δεν κρύβει την καχυποψία του έναντι της Τουρκίας και των πολιτικών της τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στη Συρία και έναντι του Ισραήλ, όμως η επίτευξη της συμφωνίας στη Γάζα ανέδειξε και τον τρόπο που θα πορευτεί η νέα αμερικανική κυβέρνηση, καθώς κρίσιμο ρόλο για την επίτευξη αυτής της συμφωνίας είχε η «επιθετική» και συναλλακτική διπλωματία που άσκησε ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την περιοχή, Στιβ Γουίτκοφ.

Ετσι, τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα παραμείνει σθεναρός υποστηρικτής του Ισραήλ, θα επιδιώξει την αποκατάσταση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία και συγχρόνως έχει τα μέσα και την πειθώ -τουλάχιστον στην αρχή της θητείας της- να ρυθμίσει κρίσεις και συγκρούσεις που εμποδίζουν την επίτευξη των ευρύτερων στόχων και επιδιώξεών της.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η διαδικασία προσέγγισης Αθήνας – Αγκυρας αντιμετωπίζει όλο και περισσότερα εμπόδια, δείχνοντας ότι εισέρχεται σε κρίσιμη καμπή.

Η συνάντηση Γιώργου Γεραπετρίτη – Χακάν Φιντάν, η οποία είχε προαναγγελθεί για τον Ιανουάριο προκειμένου να προετοιμαστεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στην Αγκυρα, δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί χρονικά.

Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν υπάρχει προοπτική εξεύρεσης κοινού εδάφους στο μείζον θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, αλλά μετατίθενται και οι συναντήσεις στο πλαίσιο του Πολιτικού Διαλόγου και των στρατιωτικών ΜΟΕ, και εκ των πραγμάτων πηγαίνει όλο και πιο πίσω η συνάντηση Κορυφής Μητσοτάκη – Ερντογάν.

Τα μηνύματα είναι αρνητικά από τουρκικής πλευράς, η οποία έχοντας πλέον αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη Συρία και στον νέο ρόλο της χώρας στη Μέση Ανατολή, το μόνο που επιδιώκει στο Αιγαίο είναι να μην υπάρχουν «ενοχλητικές κινήσεις» από ελληνικής πλευράς.

Ο θόρυβος που προκάλεσε στα τουρκικά ΜΜΕ ένα ελληνικό δημοσίευμα που αυθαίρετα τοποθετούσε επί χάρτου τα νησιά στα οποία θα εγκατασταθούν ισραηλινοί πύραυλοι (ενώ η εξαγγελία του Νίκου Δένδια για τον αντιαεροπορικό «θόλο» που σχεδιάζουν οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι γνωστή ήδη από τον Νοέμβριο) ήταν ενδεικτική του κλίματος.

Φρόντισε μάλιστα να αναλάβει τον ρόλο του «λαγού» και να ρίξει λάδι στη φωτιά ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν και πρόεδρος του εθνικιστικού ΜΗΡ, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, με δηλώσεις που επέστρεφαν τις σχέσεις στην εποχή των εντάσεων.

Ο Μπαχτσελί εξέφρασε τη θέση ότι τα Δωδεκάνησα αποσπάστηκαν από την Τουρκία με τεχνάσματα και ότι δεν νοούνται χωρίς την Τουρκία, ενώ απείλησε και με νέο 1922, καταγγέλλοντας συγχρόνως την παραβίαση του καθεστώτος αποστρατικοποίησης των νησιών.

Το γεγονός ότι ο Μπαχτσελί βρίσκεται πολύ κοντά στον Ερντογάν -και μάλιστα είναι από τους πρώτους που άνοιξαν το παιχνίδι ειρήνευσης με τους Κούρδους, ζήτημα κρίσιμο για τις φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου για τη διεκδίκηση μιας νέας προεδρικής θητείας- υποχρέωσε την Αθήνα για πρώτη φορά να απαντήσει με ανακοίνωση του ΥΠΕΞ στις δηλώσεις του.

«Το καθεστώς των Δωδεκανήσων διέπεται από διεθνή συνθήκη, τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947. Η Ελλάδα, ως κυρίαρχο κράτος, δεν παραιτείται από το φυσικό και νόμιμο δικαίωμά της στην άμυνα, όπως προβλέπεται από το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Πόσο μάλλον, τη στιγμή που απειλείται με πόλεμο (casus belli) σε περίπτωση που ασκήσει δικαίωμα που απορρέει από την κυριαρχία της, όπως προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο.

Για τη διατήρηση της ειρήνης απαιτείται σύνεση και υπευθυνότητα και όχι εχθροπαθείς δηλώσεις. Ζητήματα κυριαρχίας είναι εκτός συζήτησης και αναθεωρητικές αντιλήψεις είναι καθολικά απορριπτέες», ανέφερε η αυστηρή σε ύφος και περιεχόμενο απάντηση του υπουργείου Εξωτερικών.

Η Αθήνα, επίσης, καταγράφει την επιμονή της Αγκυρας, όπως εκφράστηκε και στη συνέντευξη Φιντάν σε ξένους ανταποκριτές, όπου, παρά τα θετικά λόγια για την ελληνοτουρκική προσέγγιση, έθεσε στο πακέτο των συνομιλιών και θέμα «μειονότητας στη Δυτική Θράκη», δηλώνοντας ότι η Τουρκία κάθε άλλο παρά έχει αποστεί της θέσης για συνολική και καθολική διαπραγμάτευση, απορρίπτοντας την ελληνική θέση για συζήτηση αποκλειστικά της διαφοράς για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.

Το γεγονός ότι έπειτα από διακοπή δύο ετών, η Τουρκία από τις αρχές του 2025 διοργάνωσε τη μεγάλη αεροναυτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα», που, εκτός από επίδειξη ισχύος, περιλάμβανε και σενάρια κατάληψης νησιού, εκτιμάται ότι αποτελεί μήνυμα της Αγκυρας ότι η προσέγγιση δεν σημαίνει ότι υποχωρούν οι διεκδικήσεις της έναντι της χώρας μας.

Επίσης, θεωρείται ότι θέλει να στείλει ένα μήνυμα ισχύος ως απάντηση στις εξαγγελίες του ελληνικού υπουργείου Αμυνας περί ενίσχυσης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και προώθησης του αντιαεροπορικού θόλου. Την τελευταία εβδομάδα, και λόγω της τουρκικής άσκησης, επανήλθαν και οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και οι παραβάσεις εντός του FIR Αθηνών από την τουρκική Αεροπορία.

Το επόμενο διάστημα η Αθήνα θα έχει να αντιμετωπίσει σειρά προκλήσεων που πιθανότατα θα επιβαρύνουν το κλίμα, εφόσον δεν βρεθεί, έστω και παρασκηνιακά, συναινετική φόρμουλα με την Αγκυρα.

Το σχέδιο των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο, όπως και ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, παρότι η τεχνική επεξεργασία τους έχει ολοκληρωθεί, περιμένουν ακόμη την τελική πολιτική έγκριση προκειμένου να προχωρήσουν ύστερα από μεγάλες καθυστερήσεις

. Η Τουρκία έχει αντιδράσει και στα δύο αυτά σχέδια, καθώς το πρώτο αφορά μεν μόνο ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά περιλαμβάνει και νησίδες που για την Τουρκία εμπίπτουν στις «γκρίζες ζώνες», ενώ το δεύτερο σχέδιο περιλαμβάνει υποχρεωτικά και διεθνή ύδατα εντός των δυνητικών θαλασσίων ζωνών της Ελλάδας, τόσο στα χωρικά ύδατα όσο και στην ΑΟΖ.

Επίσης, μεγάλη εκκρεμότητα παραμένει το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου. Τα δύο πλοία που έχουν αναλάβει το έργο των ερευνών για την πόντιση του καλωδίου έχουν περιοριστεί σε έρευνες αποκλειστικά εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Παρά τις δηλώσεις και τις διαρροές ότι το έργο προχωρά κανονικά, δεν έχει εκδοθεί από τον Νοέμβριο, όταν άρχισαν οι εργασίες, NAVTEX για περιοχές εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, ούτε καν σε περιοχές που αφορούν την οριοθετημένη ΑΟΖ από την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία.

Το Κυπριακό

Ενα ακόμη σημαντικό ορόσημο είναι η διευρυμένη Διάσκεψη για το Κυπριακό, την οποία προετοιμάζει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, και τοποθετείται χρονικά στα μέσα Μαρτίου στην Ελβετία. Η τουρκική πλευρά, που διαχρονικά επιδιώκει την Τετραμερή Διάσκεψη, έχει απαιτήσει να υπάρχει υποβαθμισμένη συμμετοχή της Βρετανίας, χωρίς ακόμη έτσι να είναι γνωστό το σχήμα της διευρυμένης συνάντησης.

Εντός του Φεβρουαρίου, η αναπληρώτρια γενική γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών για Πολιτικές Υποθέσεις και Υποθέσεις Οικοδόμησης της Ειρήνης, Ρόζμαρι Ντι Κάρλο, θα επισκεφθεί Αθήνα, Αγκυρα και Λευκωσία για άτυπες διερευνητικές συναντήσεις εν όψει της διευρυμένης διάσκεψης. Η τουρκική πλευρά επιμένει στην ακραία θέση για εγκατάλειψη της ομοσπονδιακής λύσης και συζήτηση πλέον και της λύσης των δύο κρατών.

Στα Κατεχόμενα, πάντως, μετά την επίσκεψη Φιντάν έχει ενδιαφέρον η δήλωση του προέδρου του ΡΤΚ, Τουφάν Εχιουρμάν, ο οποίος προαλείφεται να διαδεχθεί τον Ερσίν Τατάρ, ότι υποστηρίζει τη «χαλαρή συνομοσπονδία».

Μένει να αποδειχθεί αν αυτή θα είναι και η θέση την οποία θα υιοθετήσει η τουρκική πλευρά τους επόμενους μήνες και αν θα σπεύσει να την εμφανίσει ως παραχώρηση από τη θέση των δύο κρατών, ζητώντας έτσι αντίστοιχα «ανταλλάγματα» από τη Λευκωσία.

Τη Δευτέρα  στη Λευκωσία  πραγματοποιήθηκε  συνάντηση του Κύπριου προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Τατάρ, με αντικείμενο την εξέταση ανοίγματος νέων οδοφραγμάτων για τη διευκόλυνση όσων κινούνται από και προς τα Κατεχόμενα και την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η τουρκική πλευρά επιμένει για το άνοιγμα του οδοφράγματος στη Μια Μηλιά, που εξυπηρετεί τους επαγγελματίες στα Κατεχόμενα, και απορρίπτει την πρόταση της Λευκωσίας για άνοιγμα ακόμη ενός οδοφράγματος, είτε στα Κόκκινα είτε στο Πυρόι.

Πρώτο Θέμα