Αυτοκτονίες στην Ελλάδα 2010-2023: Άκρως ανησυχητικά στοιχεία από την ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Σίγουρα ένα άρθρο για τις αυτοκτονίες είναι άκρως στενόχωρο και καταθλιπτικό για τον γράφοντα, αλλά και όλες/ όλους που θα το διαβάσουν. Θα παραθέσουμε επίσημα στοιχεία της ΕΛ. ΣΤΑΤ. για τις αυτοκτονίες στη χώρα μας τη δεκαετία 2010 – 2020 καθώς και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, αυτά του 2023. Να αναφέρουμε ακόμα ότι κάποιοι θάνατοι που θεωρήθηκαν ατυχήματα ή αποδόθηκαν σε παθολογικά αίτια, για διάφορους λόγους, θρησκευτικούς και κοινωνικούς κυρίως, δεν συμπεριλήφθηκαν στις αυτοκτονίες, αν και επρόκειτο για πράξεις αυτοχειρίας. Ο αριθμός αυτός είναι το 15% – 20% των αυτοκτονιών παγκοσμίως και θα πρέπει να προστεθεί στον θλιβερό κατάλογό τους…

Οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα μεταξύ 2010 και 2020

Για την πρόληψη των αυτοκτονιών πολύ σημαντική είναι η συνεισφορά της «Κλίμακας». Πρόκειται για Φορέα Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου για την Αντιμετώπιση του Κοινωνικού Αποκλεισμού. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της, η «Κλίμακα» έχει δημιουργήσει ένα «ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ» με 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία, στο τηλέφωνο 1018.

Σύμφωνα με τον πίνακα που βλέπετε και προέρχεται από την «Κλίμακα», ο αριθμός των αυτοκτονιών στη χώρα μας μεταξύ 2010 και 2020, ξεκίνησε από 337, το 2010, έτος που θεωρείται αφετηρία της οικονομικής κρίσης και παρουσίασε μια αυξητική πορεία φτάνοντας σε υψηλούς αριθμούς, (565 αυτοκτονίες το 2014). Το 2015 υπήρξε μια μικρή κάμψη του αριθμού των αυτοκτονιών (529), ενώ τα επόμενα χρόνια οι αυτόχειρες έφτασαν στον μεγαλύτερο αριθμό τους (567 το 2018), για να υποχωρήσουν αισθητά το 2020 (464 αυτοκτονίες). Όπως φαίνεται ξεκάθαρα στον πίνακα αυτό, η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που δίνουν τέλος στη ζωή τους είναι άντρες. Ο αριθμός των γυναικών που αυτοκτόνησαν κάθε χρόνο μεταξύ του 2010 και του 2020, ήταν, σε γενικές γραμμές το 20% – 25% των ανδρών που προέβησαν στο απονενοημένο διάβημα.

Αναλυτικά στοιχεία για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα τα έτη 2021 και 2022

Το 2021 ο αριθμός των αυτοκτονιών ήταν σχεδόν ίσος με τον αριθμό των αυτοκτονιών του 2020. Συγκεκριμένα, 467 άτομα έδωσαν τέλος στη ζωή τους το 2021. Το 83% των αυτοχείρων ήταν άνδρες και μόλις το 17% γυναίκες. Το 2022 υπήρξε μια εκτόξευση του αριθμού των αυτοκτονιών, ο οποίος άγγιξε τις 600. Σύμφωνα με την «Κλίμακα», το 78% των αυτοχείρων το 2022 ήταν άντρες και το 22% γυναίκες. Στον σχετικό πίνακα καταγράφονται και οι τρόποι με τον οποίο συνάνθρωποί μας έβαλαν τέλος στη ζωή τους το 2021. Το 43% είναι άγνωστο με ποιο τρόπο αυτοκτόνησε. Ακολουθούν ο απαγχονισμός (22%), η αυτοπυρπόληση (16%), ο αυτοπυροβολισμός (13%) και με πολύ μικρά ποσοστά 1% – 2%, ο αυτοτραυματισμός, ο πνιγμός και η πτώση από κάποιο κτίριο. Οι περισσότεροι άντρες που έβαλαν τέλος στη ζωή τους το 2021 ήταν μεταξύ 60 και 64 ετών, ενώ οι περισσότερες γυναίκες που αυτοκτόνησαν, ήταν πολύ νεότερες (35 – 39 ετών).

Το 17% των αυτοκτονιών για το 2022 σημειώθηκε στην Κρήτη και ακολούθησε η Κεντρική Μακεδονία. Η Κρήτη κατέχει για μια δεκαετία περίπου τα πρωτεία στις αυτοκτονίες. Πρόκειται για ανησυχητικό γεγονός, το οποίο θα πρέπει να προβληματίσει τους αρμοδίους. Η πλειοψηφία των αυτοκτονιών το 2022 έγινε τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιος – Ιούλιος – Αύγουστος). Φαίνεται ότι η ζέστη, εκτός από όλα τ’ άλλα οδηγεί πολλούς συνανθρώπους μας στην αυτοκτονία.

Τα στοιχεία για τις αυτοκτονίες το 2023

Τι έγινε όμως το 2023; Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στις εξαιρετικές αναφορές της «Κλίμακας», οι αυτόχειρες ως τα τέλη του 2023 ήταν περίπου 460 (δεν είχαν καταχωρηθεί όλα τα στοιχεία του Δεκεμβρίου). Και πάλι οι άντρες αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που έδωσαν τέλος στη ζωή τους (81,6%), ενώ οι γυναίκες ήταν το 18,4% όσων αυτοκτόνησαν. Το 2023 τα άτομα μεταξύ 55 και 59 ετών αποτέλεσαν την ηλικιακή ομάδα όπου καταγράφηκαν οι περισσότερες αυτοκτονίες. Το 10% των ατόμων που αυτοκτόνησαν άφησαν κάποιο σημείωμα πριν δώσουν τέλος στη ζωή τους. Δυστυχώς και το 2023 η Κρήτη ήταν πρώτη σε αριθμό αυτοκτονιών. Ακολούθησαν η Θεσσαλία και η Δυτική Στερεά Ελλάδα.

Αντίθετα με το 2022, οι περισσότερες αυτοκτονίες δεν έγιναν το καλοκαίρι, αλλά τον Ιανουάριο και τον Μάιο. Και πάλι όμως, βλέποντας τον σχετικό πίνακα, ο αριθμός των αυτοκτονιών τον Ιούνιο και τον Ιούλιο ήταν αυξημένος, σε σχέση με τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου. Τέλος, αξιοσημείωτο, είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες αυτοκτονίες έγιναν τα ξημερώματα.

Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της «Κλίμακας» για το 2023, 14 αυτοκτονίες σημειώθηκαν σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας της χώρας (suicide hotspots). Ποια είναι αυτά τα σημεία; Γέφυρες, γκρεμοί, σιδηροδρομικές γραμμές και απομονωμένες αγροτικές τοποθεσίες. 9 αυτοκτονίες σημειώθηκαν σε μονάδες υγείας, 5 σε καταστήματα κράτησης και 10 εντός σταθμών Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (πρόκειται προφανώς για άτομα που δίνουν τέλος στη ζωή τους πέφτοντας στις ράγες του μετρό ή του ΗΣΑΠ).

Να σημειώσουμε εδώ, κλείνοντας τα στοιχεία που αφορούν τα τελευταία χρόνια, ότι το 2022 παρουσιάστηκε αυξητική τάση στις αυτοκτονίες νεαρών ατόμων, σε σχέση με το 2021. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται ότι συνεχίζεται και το 2024. Λίγες μέρες πριν, έδωσε τέλος στη ζωή του στην Αμαλιάδα ένας 28 χρονος που δεν μπόρεσε ν’ αντέξει την απώλεια του πατέρα του και τον χωρισμό από τη σύντροφό του. Είχε προηγηθεί στις 11 Μαρτίου 2024 η αυτοκτονία μιας 17χρονης μαθήτριας στη Δάφνη, που έδωσε τέλος στη ζωή της πέφτοντας από την ταράτσα της πολυκατοικίας της. Δύο γεγονότα τραγικά, με νέα παιδιά να δίνουν τέλος στη ζωή τους μέσα σε λιγότερες από 15 μέρες, δυστυχώς επιβεβαιώνουν, μαζί με πολλά ανάλογα βέβαια, την αυξητική τάση των αυτοκτονιών σε νέους ανθρώπους. Οποιαδήποτε απώλεια ανθρώπου βέβαια, ανεξάρτητα από την ηλικία του και την αιτία θανάτου του είναι θλιβερή. Όμως όταν νέοι άνθρωποι δίνουν τέλος στη ζωή τους, τουλάχιστον για εμάς, η «απώλεια» γίνεται τραγικότερη…

Κατάλογος χωρών ανά ποσοστό αυτοκτονίας ( σε κάθε 100.000 άτομα)

Στη Βικιπαίδεια υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που παρουσιάζει έναν κατάλογο χωρών ανά ποσοστό αυτοκτονίας, που βασίζεται κυρίως σε στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Στον κατάλογο αυτό υπάρχουν στοιχεία για τη χώρα μας από το 2009. Τότε έδωσαν τέλος στη ζωή τους περίπου 350 άτομα. Η αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών που αυτοκτόνησαν, ήταν περίπου 6:1. Η χώρα μας κατείχε την 87η θέση, ανάμεσα σε 110 στον κατάλογο αυτό. Όπως είδαμε όμως, τα επόμενα χρόνια ο αριθμός των αυτοκτονιών αυξήθηκε αρκετά, μάλιστα κάποια έτη, σχεδόν διπλασιάστηκε. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός, ότι στον μακάβριο αυτό κατάλογο, την πρώτη θέση κατέχει η Γροιλανδία…
Επίλογος

Επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι αυτοκτονίες μπορούν να προληφθούν με ουσιαστικές και χαμηλού κόστους παρεμβάσεις. Αυτό βέβαια προϋποθέτει συντονισμένες δράσεις, πρωτοβουλίες και ευθύνες σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας. Η Ελλάδα δυστυχώς είναι μία από τις ελάχιστες χώρες στην  Ευρώπη που δεν έχει αναλάβει καμία θεσμική πρωτοβουλία για την προστασία των ατόμων με αυτοκαταστροφικές τάσεις, σκέψεις και συμπεριφορές. Αυτό συχνά δυσκολεύει τη συμμόρφωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας σύμφωνα με τα παγκόσμια πρότυπα.

Επίσης, δεν υπάρχει ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την πρόληψη των αυτοκτονιών και μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική, κάτι που δεν επιτρέπει την ευθυγράμμιση των πολιτικών δημόσιας υγείας της χώρας, με αυτές των ευρωπαϊκών κρατών. Οι αυτοκτονίες αποτελούν μείζον ζήτημα της δημόσιας υγείας όπως προβλέπεται στις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ, ήδη από το 1990. Και σε αυτό το σημαντικό και άκρως ευαίσθητο θέμα οι ελληνικές κυβερνήσεις κωφεύουν και αδιαφορούν. Δεν έχουν φροντίσει να καταρτιστεί μια εθνική στρατηγική, με αποτέλεσμα τα άτομα με αυτοκαταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές να μένουν πολύ συχνά απροστάτευτα και να οδηγούνται στην αυτοκτονία.

Είναι απαράδεκτο και τραγικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο το 2024. Δυστυχώς, αν και η επιστήμη έχει προχωρήσει, οι ειδικοί για ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα έχουν πολλαπλασιαστεί, καινούργια φάρμακα χωρίς παρενέργειες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τα άτομα με αυτοκαταστροφικές σκέψεις, βλέπουμε ότι οι αυτοκτονίες αυξάνονται. Ανεργία, οικονομικές δυσκολίες ή αποτυχίες, άτυχοι έρωτες, μοναξιά και έλλειψη επικοινωνίας θεωρούμε ότι είναι οι βασικότεροι λόγοι που οδηγούν εκατοντάδες ανθρώπους στη χώρα μας κάθε χρόνο στην αυτοχειρία.

Ο θεσμός της οικογένειας, που από κάποιους δήθεν προοδευτικούς, λοιδορείται ή αμφισβητείται βρίσκεται σε κρίση τις τελευταίες δεκαετίες και αυτό δεν βοηθά καθόλου τα νέα παιδιά που μεγαλώνουν με τον ένα γονέα τους ή σε οικογένειες που προκύπτουν από δεύτερους ή και τρίτους γάμους. Όπως και να’ χει πάντως, γονείς, συγγενείς και φίλοι, θα πρέπει να βοηθούν με κάθε τρόπο τα άτομα που παρουσιάζουν αυτοκτονικές τάσεις και να φροντίζουν για την εξέταση και την παρακολούθησή τους από ειδικούς. Και μία ανθρώπινη ζωή να σωθεί, θα είναι σημαντικό. Και το κράτος, θα πρέπει να σταματήσει να αρκείται στην καταγραφή του αριθμού των αυτοκτονιών. Κυρίες και κύριοι πολιτικοί, οι αριθμοί είναι γοητευτικοί (και για μας…), αλλά όταν καταγράφουν απώλειες ανθρώπων γίνονται τραγικοί και ολέθριοι…

Τα στοιχεία που παραθέσαμε προέρχονται από τις ετήσιες εκθέσεις της ΚΛΙΜΑΚΑΣ, κοινωνικού, μη κερδοσκοπικού – μη κυβερνητικού οργανισμού (ΝΠΙΔ) που ιδρύθηκε το 2000 και δραστηριοποιείται στη λειτουργία Μονάδων και στην υλοποίηση προγραμμάτων και παρεμβάσεων για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την ενσωμάτωση των αποκλεισμένων ομάδων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.