του Τάσου Γ. Καπουρνιώτη, Αρχιτέκτονα
24-07-2020….Γεγονός ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟ… Η Αγιά Σοφιά!… Τζαμί……
Θέλετε να κάνουμε μια τολμηρή!….. συζήτηση, ας την κάνουμε….
Η άποψή μου…., Όλη αυτή η ΙΣΤΟΡΙΑ δεν είναι τίποτε άλλο από μια καλοστημένη Λαϊκίστικη εκμετάλλευση των παθογόνων και συνάμα καταστρεπτικών συνεπειών ενός καλά μεθοδευμένου ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ από οπουδήποτε προέρχεται…..
Στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιήθηκε από τον Ερντογάν… για εσωτερικούς αλλά και εξωτερικούς λόγους, άλλωστε αυτή είναι η διαχρονική Τουρκική πολιτική.. Ο ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ!.. σκοπός της οποίας είναι να δώσει το νόημα στην κυριολεξία της λέξης ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ…..
Θιγμένοι Αποδέκτες φαντάζει πως είμαστε όλοι ΕΜΕΙΣ οι Έλληνες, οι ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ, αλλά και ο Κόσμος όλος, ο καθένας για τις αιτίες του..
ΕΜΕΙΣ και οι ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ γιατί γενιές τώρα ακούμε για την ΙΔΕΑ… «του πάλι δικά μας θάνε!».. όταν μάλιστα τελευταία αποτελεί κύριο θέμα στις διάφορες δημοφιλείς προβλέψεις προφητείες, γερόντων και γεροντισσών στα λεγόμενά/γραφόμενά τους …
Αναφέρω και τον υπόλοιπο Κόσμο.. γιατί θα στερηθεί ενός Μοναδικού Μουσειακού Χώρου.
Στην πράξη με την ενέργεια αυτή…. η Χώρα μας ΔΕΝ έχασε ούτε έχει να χάσει τίποτα… ας μην γελιόμαστε ότι ΕΙΧΕ!.. ΈΧΕΙ!… Ο πολιτισμός ίσως να έχασε (γεγονός είναι πως υπέστη πλήγμα) .. αλλά και αυτό σηκώνει μεγάλη κουβέντα…….
Όμως δεν μπορώ να μην σχολιάσω το κίνητρο του ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ….. που έρχεται να προστεθεί στα τόσα άλλα παρόμοια που έχουν να κάνουν με την συγκεκριμένη καταστροφική ΑΙΤΙΑ που δεν είναι άλλη από την ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ –ΑΝΑΜΙΞΗ, που κρύβεται πίσω από κάθε κρίση.
Στην κυριολεξία δεν άλλαξε τίποτα, η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ μετά την ΆΛΩΣΗ ήταν και είναι πόλη Μουσουλμανικής Χώρας, κατασυνέπεια οτιδήποτε ζωντανό ή άψυχο υπάρχει σε αυτήν επηρεάζεται από την επικρατούσα θρησκεία, όπως και από το πολίτευμα αλλά και κυρίως το επίπεδο του πολιτισμού της.
Η Αγιά Σοφιά όπως επικράτησε να την ονομάζουμε οι Έλληνες, στο πέρασμα του χρόνου αποτέλεσε και αποτελεί ένα θαυμαστό οικοδόμημα διαχρονικό δείγμα Αρχιτεκτονικής και ταυτόχρονα Ιστορικό κειμήλιο υπέρλαμπρο Ναό, πάλαι ποτέ κέντρο της Βυζαντινής Ηγεσίας και της Ορθοδόξου Χριστιανικής κοινότητας.
Για όλους τους άλλους είναι γνωστή σαν Sancta Sophia ή Sancta Sapientia (λατινικά), ενώ επίσημα Τουρκικά αποκαλείται Ayasofya Mega Câmi-i (Μέγα Τζαμί της Αγίας Σοφίας), αλλά και Ayasofya Müzesi (Αγιά Σοφιά μουσειακός χώρος).
Η ιστορία του Ναού και οι ρόλοι του στις Θρησκείες και στους Λαούς μέσα στους αιώνες μέχρι την ΑΛΩΣΗ, αγγίζουν πολλαπλές πτυχές της διπλωματίας, της πολιτικής, της δολοπλοκίας και της διαμόρφωσης του πολυπολιτισμικού χάρτη .
Εκατομμύρια άνθρωποι από κάθε σημείο του πλανήτη προσέρχονταν (υπάρχουν ερωτηματικά για το παρόν και το μέλλον) κάθε χρόνο για να την θαυμάσουν σαν το κορυφαίο δημιούργημα της βυζαντινής Ναοδομίας, που από το 1985 βρίσκεται στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Μετά λοιπόν το επίκαιρο γεγονός της 24ης Ιουλίου του 2020 γίνεται πολύς ντόρος για ΒΕΒΗΛΩΣΗ, μα αυτή ήδη είχε γίνει πριν τόσα χρόνια με την ΑΛΩΣΗ της Κωνσταντινούπολης και την μετατροπή του Ναού σε Μουσουλμανικό Τέμενος, χαρακτηριστικό άλλωστε του συμβάντος οι τέσσερεις μιναρέδες που προστέθηκαν.
Μιναρέδες που αποτέλεσαν το σύμβολο του εξισλαμισμού του μεγαλοπρεπέστερου Ελληνορθόδοξου Ναού της Χριστιανοσύνης, αλλοιώνοντας την επιβλητική του Αρχιτεκτονική μορφή.
Ήδη αμέσως, από την αρχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Ναό πραγματοποιήθηκαν σημαντικές καταστροφικές επεμβάσεις, καθώς ασβεστώθηκαν οι τοιχογραφίες εξαιτίας της ισλαμικής θεώρησης της απεικόνισης του ανθρώπινου σώματος ως βλασφημίας.
Αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο ανεγέρθηκαν χαρακτηριστικά μουσουλμανικά κτίσματα, όπως οι εξωτερικοί τουρμπέδες (μνημεία-μαυσωλεία της οθωμανικής περιόδου) που αλλοίωσαν την μορφή του.
Το τι συνέβη τις ημέρες μας και το τι είχε συμβεί στον συγκεκριμένο Ναό στα χρόνια της ύπαρξής του είναι άλλη μια απόδειξη για το πώς δρα η ΑΓΝΟΙΑ σε συνδυασμό με τον ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ αλλά και τον ΛΑΪΚΙΣΜΟ.
Η Ιστορία αναφέρει πως πριν την ΆΛΩΣΗ από τους Οθωμανούς το 1453 και την μετατροπή του Ναού σε Μουσουλμανικό Τέμενος με τις προαναφερθείσες καταστροφικές συνέπειες, είχαν προηγηθεί και κάποιοι ΑΛΛΟΙ βέβηλοι και μάλιστα Χριστιανοί.
Λένε πως από τα πρώτα χρόνια ο Ναός όντας Ηγεμονικό και ταυτόχρονα Θρησκευτικό σημείο αναφοράς δεν είχε καλή τύχη.
Το 404 μΧ. πυρπολείται από οργισμένους ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ υποστηρικτές του τότε εξορισμένου ιεράρχη Χρυσόστομου και ανοικοδομήθηκε ξανά.
Για να έρθει το 532 και να πυρποληθεί εκ νέου κατά τη ΣΤΑΣΗ του ΝΙΚΑ, πάλι από φανατικούς αυτή την φορά όμως όχι θρησκευτικούς, αλλά από κάποιους που έδρασαν σαν τους σημερινούς χουλιγκάνους.
Από τότε χρειάστηκαν έξη (6) χρόνια και 10.000 εργάτες για να ανοικοδομηθεί παίρνοντας την θαυμαστή από όλους εξωτερική και εσωτερική τελική μορφή.
Μέχρι που στην πορεία του χρόνου το 1204, στην Κωνσταντινούπολη ήρθαν οι Φράγκοι μαζί με την 4η Σταυροφορία και αφού την κατέλαβαν, κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την Αγία Σοφία, λες και ο ναός ανήκε σε άλλη θρησκεία.
Τέτοιος ήταν ο φανατισμός που κατά την περίοδο των Σταυροφοριών (1204-1261), ο ναός έγινε Ρωμαιοκαθολικός η δε χρονική περίοδος ονομάστηκε Λατινοκρατία.
Είχε προηγηθεί λοιπόν αυτή η ΆΛΩΣΗ από τους Φράγκους κατά την οποία η Αγία Σοφία υπέστη τεράστιες ζημιές.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι στρατιώτες αφαιρούσαν μεγάλα κομμάτια επιχρυσωμένου ασημιού, ασημένιους και χρυσούς σταυρούς, πολύτιμα αντικείμενα, όπως και ότι οι ιερείς που τους ακολουθούσαν λαφυραγώγησαν τα σκεύη λατρείας.
Πρώτοι λοιπόν τις μεγαλύτερες ζημιές αλλά και την αλλαγή λατρείας στην Αγία Σοφία, τις προκάλεσαν οι Σταυροφόροι.
Μετά την επανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς το 1262, ο Ναός ήταν σε άθλια κατάσταση.
Χρειάστηκε το 1317 να γίνουν πολλές εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης οι οποίες συνεχίστηκαν εκτενώς από το 1346 έως το 1354, χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο Ναός έμεινε κλειστός για το κοινό, καθώς πολλά σημεία της οροφής είχαν καταρρεύσει από ζημιές που είχε υποστεί από τον σεισμό του 1344.
Αυτά μέχρι το 1453 που περιήλθε στους Οθωμανούς μετά την ΑΛΩΣΗ και μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος (Τζαμί).
Μια Υπέρλαμπρη Ιστορία 1000 (μέχρι το 1453) χρόνων διαμέσου Κατακτήσεων, Επιτυχιών, Δόξας, Δολοπλοκιών και τέλος παρακμής.
Από την ΑΛΩΣΗ όμως μέχρι σήμερα μεσολάβησαν 567 χρόνια.
Η Αγιά Σοφιά αυτά τα χρόνια έπαψε να υπάρχει σαν ΥΠΟΣΤΑΣΗ στην ΙΔΕΑ που λέμε πως καταργήθηκε με την ενέργεια του Ερντογάν στις 24/7/2020.
Μια ΙΔΕΑ όπως και αυτή του ότι οι σημερινοί Έλληνες είναι απόγονοι των Αρχαίων…. Φυσικά και τα δύο σηκώνουν πολύ συζήτηση και δεν είναι της στιγμής……
Γεγονός είναι πως έπαψε να ΥΠΆΡΧΕΙ, υπήρχε μόνο σαν παραμύθι που περνούσε από γενιά σε γενιά.
Με την πολιτιστική αναλαμπή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ τo 1934 στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας μετατράπηκε από Ισλαμικό Τέμενος σε Μουσείο.
Έτσι μέχρι τον Ιούλιο του 2020 συνέχισε να λειτουργεί ως μουσείο, ενώ λάμβαναν χώρα και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Μάλιστα, πραγματοποιούνταν και εκδηλώσεις όπως επιδείξεις μόδας και για τις οποίες θεωρήθηκε από ορισμένους ότι δεν άρμοζαν στο χώρο.
Πάντος η γενική εικόνα σε όσους το επισκέπτονταν ήταν ότι αυτό το μοναδικό Αρχιτεκτόνημα φάνταζε εγκαταλελειμμένο και ότι το μόνο που θύμιζε Βυζάντιο ήταν τα ανδρείκελα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας που ο καθένας βάζοντας την φάτσα του έβγαζε φωτογραφίες.
Χαρακτηριστικό είναι πως την διαχείριση του Μουσείου είχε αναλάβει (business) η Σουηδική εταιρεία SICPA και το συγκεκριμένο μουσείο αποτελούσε (στατιστικά στοιχεία) λόγω εσόδων το “πετράδι του στέμματος” στο χαρτοφυλάκιό της.
Μετά την σύγχρονη μετατροπή σε Τζαμί σύμφωνα με το λειτουργικό της Μουσουλμανικής θρησκείας όλα αυτά θα πάψουν να ισχύουν με την απώλεια της δυνατότητας επισκέψεων και εκτός από βασικό πλήγμα στον Πολιτισμό, το Τουρκικό Κράτος θα χάσει ένα αρκετά σοβαρό οικονομικό έσοδο.
Εδώ θα κάνω μια επικριτική παρένθεση…. που αφορά τους εκάστοτε αρμόδιους των Ελληνικών Κυβερνήσεων.
Είναι απορίας άξιο γιατί πείραξε τόσο η ενέργεια του Ερντογάν και όχι η επί τόσα χρόνια επιχειρούμενη εμπορευματοποίηση της ύπαρξής του, αλλά και η αδιαφορία και οι μη αντιδράσεις για την εν μέρει εγκατάλειψή του.
Ίσως η περίπτωση της UNESCO να πέρασε ανεκμετάλλευτη αν και θα μπορούσε να αποτελέσει δυνατό όπλο στις διαπραγματεύσεις για την διατήρηση της Μουσειακής του μορφής.
Άλλωστε τις μέρες μας επιχειρείται ένα ατόπημα που σχετίζεται με τα προηγούμενα χωρίς καμιά επίσημη αντίδραση από τους αρμόδιους φορείς.
Αναφέρομαι στην απόφαση να δοθεί το όνομα Αγιά Σοφιά σε γήπεδο ποδοσφαιρικής ομάδας.
Νομίζω πως ορισμένα Ιστορικά –Πολιτιστικά Μνημεία, Πρόσωπα, Γεγονότα, θα πρέπει να παραμένουν άθικτα στην φήμη τους και να μην καπηλεύονται τα στοιχεία τους.
Δεν είναι δυνατόν το όνομα ενός από τα σπουδαιότερα Μνημεία, απομεινάρι μιας περίφημης ιστορικής περιόδου να χρησιμοποιείται τόσο πρόχειρα αδιαμαρτύρητα και απλά.
Όσο και αν οι συγκεκριμένοι ιθύνοντες, οπαδοί, αθλητές κόπτονται για τις χαμένες πατρίδες και την προσφυγιά, ο απώτερος σκοπός τους δεν έχει καμιά σχέση με μνήμες.
Ένας αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας με την εταιρεία του είναι (ακόμη μια business)…. και για να πάει καλά χρειάζεται καλό μάρκετινγκ και διαφήμιση (βλέπε κάλυψη -εισιτήρια διαρκείας – σπόνσορες κλπ).
Όλα αυτά τα έγραψα με πρόθεση ΟΧΙ να κατηγορήσω Πρόσωπα, Λαούς αλλά για να επισημάνω το τι μπορεί να κάνει ο οποιοσδήποτε παρακινούμενος ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ Εθνικός, Θρησκευτικός, Οπαδικός.
Ανεξάρτητα από την περίπτωση της Αγιάς Σοφιάς η Ιστορία ο καλύτερος αφηγητής γεγονότων έχει καταγράψει πολλά ΠΑΡΟΜΟΙΑ.
Επειδή αφορά εμάς τους ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ θα αναφέρω δύο πιο χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την γενεσιουργό ΑΙΤΙΑ τον ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ.
Το ένα!.. Η θανάτωση της ΥΠΑΤΙΑΣ, Ελληνίδας νεοπλατωνικής φιλόσοφου, αστρονόμου και μαθηματικού, μοναδικής για την εποχή Επιστήμονα που ζούσε στην Αλεξάνδρεια και δολοφονήθηκε φρικτά ενώ καταστράφηκαν όλα τα Επιστημονικά της συγγράμματα από όχλο που αποτελούνταν από ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ.
Το άλλο!… η βεβήλωση της Ακρόπολης από ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ που κατέστρεψαν κομμάτια του Παρθενώνα και τον μετέτρεψαν σε Χριστιανική Εκκλησία.
Ο Παρθενώνας άλλωστε δεν ήταν το μόνο μνημείο που έχει «πληγωθεί» από ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ, οι οποίοι θέλησαν να καταστρέψουν οτιδήποτε θύμιζε την αρχαιοελληνική θρησκεία.
Πάμπολλα είναι τα τεκμηριωμένα παραδείγματα κατεδάφισης αρχαίων οικοδομημάτων και κατακερματισμού γλυπτών στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες και μάλιστα για να φτιάξουν φράχτες.
Θα κλείσω μεταφέροντας δύο απόψεις…..που έπεσαν στην αντίληψή μου.
_«Η Αγία Σοφία με την Πόλη συνδέουν αριστερούς και δεξιούς, νέους και γέρους, βόρειους και νότιους μέσω της μνήμης και τους θρύλους γύρω από την Αγία Σοφία».
_«Ο πολιτισμός δεν ανήκει στους όπου Γης επιμέρους γεωγραφικούς πληθυσμούς αλλά στο Ανθρώπινο Είδος με την μέθοδο της σκυταλοδρομίας και όχι της εκ συγγενείας κληρονομιάς (πολλοί μπερδεύονται και νομίζουν ότι υπεράσπιση συμβόλων είναι συνώνυμο του εθνικοβαρεμένου)».
