Αναβαθμίζεται η Ελλάδα στον ιατρικό τουρισμό – Οι δημοφιλείς επεμβάσεις και τα μεγάλα ποσοστά θανάτων στην Τουρκία

Στα μέσα Οκτωβρίου, μια παράξενη όσο και τραγική είδηση έκανε τον γύρο του Διαδικτύου. Ενας νεαρός Γάλλος, ονόματι Ματιέ Βιγκέρ Λατούρ, οδηγήθηκε στην αυτοκτονία έπειτα από μια αποτυχημένη επέμβαση στην Κωνσταντινούπολη για να βγάλει γένια. Οπως ανακοίνωσε η οικογένειά του, ο 24χρονος είχε ταξιδέψει στην Τουρκία για να κάνει τη μεταμόσχευση έχοντας καταβάλει το ποσό των 1.300 ευρώ.

Το αποτέλεσμα, πέραν του ότι δεν ήταν το επιθυμητό, οδήγησε και σε πολλές επιπλοκές στην υγεία του, καθώς υπέστη εγκαύματα, ενώ η αισθητική πλευρά της διαδικασίας ήταν πλήρως αποτυχημένη. Η τεράστια αλλαγή που έγινε στο πρόσωπό του τον οδήγησε τελικά στην αυτοκτονία, μην αντέχοντας τη μέσω των social media αυτολύπηση. Αυτό που προξένησε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν το γεγονός ότι, όπως αποκαλύφθηκε, ο Τούρκος «χειρουργός» δεν ήταν παρά ένας κτηματομεσίτης που εκμεταλλευόταν τα κενά στη νομοθεσία της γείτονος για να προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Τα παραπάνω περιστατικά έφεραν στο προσκήνιο τον λεγόμενο ιατρικό τουρισμό. Για να ακριβολογούμε, τον Ιατρικό Τουρισμό Επιλογής (Elective Medical Tourism). Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που παίρνει διαρκώς μεγαλύτερες διαστάσεις, αποτελώντας μια οικονομική δραστηριότητα όπου διακυβεύονται τεράστια ποσά: από τα 54 δισ. δολάρια, που υπολογίζεται ότι ξοδεύτηκαν το 2020 παγκοσμίως, αναμένεται να ξεπεράσει τα 200 δισ. δολάρια το 2027.

Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για άνοδο μεταξύ 15%-25% ανά έτος, ενώ οι υπολογισμοί που έγιναν προ πανδημίας, το 2019, υποστηρίζουν ότι κάθε χρόνο πάνω από 25 εκατομμύρια άτομα μετακινούνται για ιατρικούς σκοπούς κάθε είδους από χώρα σε χώρα.

Η εποχή του TikTok

Από τα αρχαία χρόνια σε όλους τους λαούς ήταν κοινός τόπος η μετακίνηση ενός αρρώστου ή ολόκληρων κοινοτήτων προς αναζήτηση ενός φημισμένου «γιατρού» ή κάποιου μάγου ικανού να θεραπεύσει τους πάσχοντες. Στην Αρχαία Ελλάδα το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το Ασκληπιείο στην Επίδαυρο, ένας ιερός τόπος που ήταν αφιερωμένος σε θεότητες που είχαν θεραπευτικές ιδιότητες και δεχόταν επισκέψεις ασθενών ήδη από την προϊστορική εποχή, πολύ πριν συνδεθεί με τον Ασκληπιό, τον προστάτη της ανθρώπινης υγείας.

Στις πιο σύγχρονες κοινωνίες, οι μετακινήσεις για λόγους υγείας σε λουτροπόλεις και σε ειδικά θεραπευτήρια σε ορεινές περιοχές μακριά από την υγρασία και τις ασθένειες (όπως η φυματίωση) υπήρξαν, εκτός των άλλων, και η βάση για την ανάπτυξη του γενικού τουρισμού όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

Σήμερα, όμως, στην εποχή του TikTok, οι λόγοι για τους οποίους μετακινείται κανείς από τη χώρα του με σκοπό να βρει κάπου αλλού ιατρική περίθαλψη και φροντίδα είναι εντελώς διαφορετικοί. Στις χώρες που έχουν αναπτύξει αυτόν τον τομέα, το botox και οι θεραπείες με υαλουρονικό οξύ για την καταπολέμηση των ρυτίδων είναι οι πιο δημοφιλείς μη χειρουργικές επεμβάσεις, ενώ οι τρεις κορυφαίες χειρουργικές επεμβάσεις είναι η λιποαναρρόφηση, η ρινοπλαστική και η αυξητική στήθους.

Τα πάντα στον βωμό της ινσταγκραμικής ομορφιάς, ακόμα και το βασανιστήριο στο κρεβάτι του Προκρούστη: η επέμβαση δηλαδή για επιμήκυνση των ποδιών και την αύξηση του ύψους, μια ιδιαίτερα επώδυνη και άκρως επικίνδυνη διαδικασία που εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες όπως η Τουρκία, με πιο ελεύθερο το καθεστώς της παροχής «ιατρικών» υπηρεσιών.

Αυτή όμως είναι η μία πλευρά της ιστορίας, η απατηλή λάμψη της ματαιοδοξίας. Υπάρχουν βέβαια και πιο σοβαρές εκδοχές του ιατρικού τουρισμού, με ασθενείς που έχουν πραγματική ανάγκη να βρουν περίθαλψη άμεσα και σε χαμηλό κόστος. Οι πιο συνηθισμένες θεραπείες στις οποίες υποβάλλονται οι άνθρωποι σε ταξίδια ιατρικού τουρισμού περιλαμβάνουν την οδοντιατρική περίθαλψη, την Αισθητική Χειρουργική, τις θεραπείες γονιμότητας, τη μεταμόσχευση οργάνων και ιστών και τη θεραπεία κατά του καρκίνου. Η ιστοσελίδα www.medicaltourism.com/healthcare-destinations έχει ταξινομήσει πληροφορίες για 46 χώρες που περιλαμβάνονται στη λίστα με τη μεγαλύτερη διάδοση του ιατρικού τουρισμού.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Ταϊλάνδης, η οποία βρίσκεται ψηλά στην κατάταξη παγκοσμίως, καθώς προσελκύει εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες που θέλουν να κάνουν αισθητικές επεμβάσεις και εγχειρήσεις επαναπροσδιορισμού φύλου. Ο τιμοκατάλογος είναι ιδιαίτερα χαμηλός, με μια τυπική οδοντιατρική εργασία να ξεκινά από τα 100 ευρώ.

Σε υψηλές θέσεις στην κατάταξη βρίσκονται η Μαλαισία, η οποία έχει κάνει στρατηγικές επενδύσεις στον τομέα (στα διεθνή αεροδρόμιά της έχει ειδικά lounge αποκλειστικά για ιατρικούς τουρίστες), η Ινδία, η Βραζιλία (η Μέκκα των πλαστικών επεμβάσεων και της ανόρθωσης γλουτών), η Σιγκαπούρη και το Μεξικό.

Ανερχόμενη δύναμη στο αισθητικό κομμάτι είναι και η Νότια Κορέα, όπου το κόστος για μία συνεδρία botox βρίσκεται στα μόλις 20 ευρώ.

Η έκρηξη του ιατρικού τουρισμού για αισθητικές επεμβάσεις αποδίδεται και στο «Zoom Boom» (από την πλατφόρμα διαδικτυακής επικοινωνίας Zoom), ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε μέσα στην πανδημία με εκατομμύρια χρήστες να αποκτούν διαφορετική εντύπωση για τον εαυτό τους βλέποντάς τον όλη την ημέρα στην οθόνη του υπολογιστή.

Οι κίνδυνοι

Παρά τις τεράστιες εξελίξεις στην Ιατρική, το ταξίδι προς την αναζήτηση μιας πιο φθηνής θεραπείας σε ξένη χώρα είναι μια πορεία στο άγνωστο. Και με πολλούς κινδύνους να παραμονεύουν. Οι μολυσματικές ασθένειες σε χώρες του Τρίτου Κόσμου είναι η συχνότερη αιτία επιπλοκών. Πολλώ δε μάλλον όταν στην όλη διαδικασία υπάρχει ανάγκη για μετάγγιση αίματος, όπου σε πολλές χώρες οι έλεγχοι είναι πλημμελείς και καραδοκούν ασθένειες όπως η ηπατίτιδα Β ή C αλλά και ο HIV.

Η ποιότητα της περίθαλψης είναι συνήθως κατώτερη των προσδοκιών (ή των όμορφων ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο), ενώ στην πράξη μπορεί να προκύψουν πολλά θέματα, όπως η αδυναμία συνεννόησης με το νοσηλευτικό προσωπικό. Σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, όπως στις σοβαρές επεμβάσεις στην καρδιά, απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα παραμονής στην ξένη χώρα (άρα και αύξηση των εξόδων) και όχι άμεση επιβίβαση στο αεροπλάνο, κάτι που μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για θρομβώσεις.

Ενα ακόμα ενδεχόμενο με το οποίο βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι όσοι ταξιδεύουν σε low cost χώρες είναι το ότι όταν επιστρέψουν στη χώρα τους αναγκάζονται να συνεχίσουν την περίθαλψη στις δικές τους δομές Υγείας, κάτι που ανεβάζει κατακόρυφα το κόστος (χωρίς μάλιστα την κάλυψη από την ασφάλεια) και εξανεμίζει την αρχική ιδέα περί φθηνής ιατρικής περίθαλψης.

Σε αρκετές περιπτώσεις ο ιατρικός τουρισμός εγείρει σημαντικά ηθικά ζητήματα. Ενα από αυτά είναι η πρόσβαση σε μοσχεύματα και η μαύρη αγορά οργάνων («τουρισμός μεταμοσχεύσεων»), που ευνοείται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στις περιοχές όπου ο ιατρικός τουρισμός ανθεί παρατηρείται εσωτερικό brain drain, με το ιατρικό προσωπικό να επιλέγει τη δουλειά σε ιδιωτικές κλινικές για υψηλότερες αμοιβές, αποδυναμώνοντας έτσι τα δημόσια συστήματα υγείας.

Επιπλέον, ο «πειραματικός ιατρικός τουρισμός», όπου άτομα ταξιδεύουν για θεραπείες απαγορευμένες στη χώρα τους, προκαλεί ηθικές ανησυχίες.

Η Ελλάδα καταβάλλει αξιοσημείωτες προσπάθειες να μπει στον χάρτη ως ένας ανερχόμενος προορισμός για τους ιατρικούς τουρίστες. Ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των τουριστών με ιατρικό ενδιαφέρον δεν υπάρχουν, πέρα από μια παλαιότερη μελέτη της εταιρείας Στόχασις του 2018, που υπολόγισε ότι το 2017 εισήλθαν στη χώρα περίπου 108.500 ιατρικοί τουρίστες σε σύνολο 30 εκατομμυρίων επισκεπτών (περίπου 0,36%).

Οι κύριες χώρες που βλέπουν την Ελλάδα ως ιατρικό προορισμό είναι η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία.
Η χώρα μας ξεχωρίζει ως ένας ιδιαίτερα ελκυστικός προορισμός για ιατρικό τουρισμό υποστηριζόμενη από ένα σύνολο παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του κλάδου. Πρώτον, το ήπιο κλίμα της χώρας προσφέρει ιδανικές συνθήκες για αποθεραπεία, καθιστώντας την Ελλάδα ιδανική για ασθενείς που αναζητούν ευχάριστο περιβάλλον κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής τους.

Η ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα είναι υψηλή και διαθέτει προοπτικές ανάπτυξης. Αν και ο δημόσιος τομέας πάσχει σε πολλά επίπεδα, οι ιδιωτικές κλινικές προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές, κυρίως σε σύγκριση με χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς, όπου το κόστος μπορεί να είναι 60%-90% υψηλότερο.

Αντίθετα, σε σχέση με τη Γερμανία η διαφορά τιμών είναι μικρή, ενώ συγκρινόμενη με χώρες όπως η Τουρκία, η Ουγγαρία και η Πολωνία εμφανίζεται ακριβότερη.

Πλεονεκτήματα

Οι παράγοντες που η Ελλάδα γίνεται χώρα-προορισμός σχετίζονται και με άλλες ιδιότητες, όπως η απαγόρευση της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε χώρες με έντονη την παρουσία της Καθολικής Εκκλησίας ή των αμβλώσεων σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Η Ελλάδα διαθέτει εξαιρετικά καταρτισμένο επιστημονικό δυναμικό, ενώ το μεγάλο πλήθος ιδιωτών ιατρών δημιουργεί συνθήκες υπερπροσφοράς υπηρεσιών. Στην ιστοσελίδα www.medicaltourism.com/healthcare-destinations η Ελλάδα κατατάσσεται στην 34η θέση ανάμεσα στους 36 πιο δημοφιλείς προορισμούς, με τις επιδόσεις της να βρίσκονται στον μέσο όρο.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα, η Ελλάδα είναι δημοφιλής για εξωσωματική γονιμοποίηση, Αισθητική Χειρουργική, οδοντιατρική φροντίδα, Ορθοπεδική Χειρουργική και καρδιακές παθήσεις. Το μέσο κόστος είναι 50%-70% κάτω από τη Δυτική Ευρώπη, φέρνοντας ως παράδειγμα το κόστος ενός οδοντικού εμφυτεύματος που το τοποθετεί μεταξύ των 800 και 1.500 ευρώ όταν στις περισσότερες χώρες της Δύσης κοστίζει άνω των 3.000 ευρώ.

Η έρευνα εστιάζει στα υψηλά επίπεδα παροχής υπηρεσιών από τα ελληνικά νοσοκομεία που έχουν όλες τις διεθνείς πιστοποιήσεις. Παράλληλα, η χώρα μας είναι ελκυστική και για την τουριστική αναψυχή. Τον εξαιρετικό αυτό συνδυασμό διακοπών και ιατρικής περίθαλψης σπεύδουν να εκμεταλλευτούν αρκετές εταιρείες, οι οποίες προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες σε όσους θέλουν να συνδυάσουν το τερπνό με το ωφέλιμο.

Ενα σύντομο ψάξιμο στο Διαδίκτυο αποκαλύπτει εταιρείες διαμεσολάβησης ιατρικού τουρισμού, οι οποίες παρέχουν μια σειρά υπηρεσιών για όσους θέλουν να συνδυάσουν την επίσκεψη στη χώρα μας με μια επέμβαση για μεταμόσχευση μαλλιών ή για κάθε είδους πλαστικές επεμβάσεις.

Από τον τιμοκατάλογο συγκεκριμένης εταιρείας βλέπουμε ότι για μια επέμβαση βλεφαροπλαστικής η παραμονή διαρκεί τρεις ημέρες με κόστος τα 3.100 ευρώ. Στο πακέτο περιλαμβάνονται η επέμβαση, η διαμονή για 3 ημέρες σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, η μεταφορά από και προς το αεροδρόμιο και ένα δείπνο για δύο σε εστιατόριο στην Πλάκα, κάτω από την Ακρόπολη.

Το πακέτο προσφοράς για οδοντιατρικές εργασίες διάρκειας 4 ημερών κοστίζει 2.200 ευρώ και περιλαμβάνει την τοποθέτηση εμφυτεύματος, τη διαμονή 3 ημερών, τα μεταφορικά από και προς το αεροδρόμιο και το κλασικό δείπνο στην Πλάκα. Αυτός ο συνδυασμός κλινικής φροντίδας και τουριστικής εμπειρίας καθιστά την Ελλάδα μοναδική για όσους αναζητούν ιατρικές υπηρεσίες εκτός συνόρων.

Εισοδήματα

Ο κλάδος τα τελευταία χρόνια περνάει σε μία νέα εποχή με κεντρικό σχεδιασμό και συντονισμένες πρακτικές επικοινωνίας προς τα έξω (παράδειγμα η πλατφόρμα www.mtgreece.org/el). Παράλληλα, η ίδρυση του Ελληνικού Συμβουλίου Τουρισμού Υγείας (ΕΛΙΤΟΥΡ) αποτελεί σημαντική κίνηση για την ενίσχυση της εικόνας της Ελλάδας ως χώρας wellness.

Η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη στην εθνική οικονομία. Ο ιατρικός τουρισμός προσελκύει κατά κύριο λόγο επισκέπτες υψηλού εισοδήματος, ηλικίας 45-55 ετών, οι οποίοι μένουν στη χώρα περίπου μία εβδομάδα, συνήθως συνοδευόμενοι από κάποιο άτομο. Αυτοί οι τουρίστες δαπανούν κατά μέσο όρο 5.000 ευρώ, σημαντικά περισσότερα από τα 1.500 ευρώ που ξοδεύει ένας συνηθισμένος επισκέπτης.

Με βάση τους υπολογισμούς του Ετήσιου Σχέδιου Δράσης που δημοσίευσε το υπουργείο Τουρισμού το 2021, με ιατρικούς τουρίστες της τάξης των 100.000 ετησίως τα συνολικά έσοδα για την ελληνική οικονομία μπορεί να φτάσουν και το 1,5 δισ. ευρώ, με πολλαπλά οφέλη σε θέσεις εργασίας στην Υγεία και στον Τουρισμό.

Ο ιατρικός τουρισμός δεν είναι μόνο ο εισερχόμενος από ξένες χώρες, αλλά αφορά και τον εγχώριο τουρισμό, ο οποίος παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για την ανάπτυξη συγκεκριμένων κλάδων (χαρακτηριστικό παράδειγμα η άνθηση των Airbnb πέριξ των μεγάλων νοσοκομείων της Αθήνας για τη φιλοξενία των συγγενών των ασθενών). Η χώρα μας, πάντως, αντιμετωπίζει όλο και πιο έντονα τον ανταγωνισμό από τις χώρες των Βαλκανίων, ιδίως στον τομέα της Οδοντιατρικής και Πλαστικής Χειρουργικής, όπου η Βουλγαρία, η Αλβανία και η Ρουμανία παρουσιάζουν διαρκή άνοδο με πολύ φθηνές χρεώσεις. Και βέβαια, υπάρχει το παράδειγμα της Τουρκίας, η οποία αποτελεί ένα παγκόσμιο case study – όχι πάντα για τους σωστούς λόγους.

Η Τουρκία

Τα τελευταία χρόνια, με την ενίσχυση και την υποστήριξη της κυβέρνησης, η Τουρκία έχει αναδειχθεί ως ένας από τους κορυφαίους προορισμούς για ιατρικό τουρισμό. Το 2023 την επισκέφθηκαν περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο τουρίστες για ιατρικούς λόγους, αφήνοντας πάνω από 2 δισ. έσοδα.

Για να το πετύχει αυτό, το κράτος επιδοτεί με 50%-70% τις προωθητικές ενέργειες των εταιρειών διαμεσολάβησης, ενώ επιδοτεί και τα αεροπορικά εισιτήρια. Από το 2011 δημιουργήθηκαν οι λεγόμενες Free Health Care Zones, που βρίσκονται σε συνοριακές περιοχές, και οι οποίες εξαιρούνται εν μέρει από τη φορολογική νομοθεσία προσφέροντας μια σειρά από σημαντικά πλεονεκτήματα στους επενδυτές.

Οι Ευρωπαίοι επισκέπτονται την Τουρκία κυρίως για περίθαλψη στα μάτια, για οδοντιατρική θεραπεία, για μεταμόσχευση μαλλιών και εξωσωματική γονιμοποίηση. Το 2022 οι περισσότεροι ξένοι που μετέβησαν στην Τουρκία προέρχονταν από τη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ελβετία.

Τη χώρα επισκέπτονται επίσης κάτοικοι από Συρία, Ιράκ, αλλά και τις χώρες του Κόλπου. Οι Τούρκοι έχουν δημιουργήσει μια ιδιαίτερα ελκυστική «βιτρίνα» με όμορφες και σύγχρονες ιατρικές εγκαταστάσεις και τιμές άκρως ανταγωνιστικές.

Ωστόσο οι αναφορές που φτάνουν σε διεθνείς οργανισμούς από όσα συμβαίνουν στη χώρα προβληματίζουν. Η συνήθης πρακτική είναι οι κλινικές της Τουρκίας να δηλώνουν ψεύτικες διεθνείς πιστοποιήσεις, να παρουσιάζονται συχνά ιατρικά λάθη και φαινόμενα ελλιπούς φροντίδας.

Επίσης, παρατηρείται το φαινόμενο ανεπαρκώς εκπαιδευμένου προσωπικού που εφαρμόζει αδόκιμες πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών. Τουλάχιστον 25 Βρετανοί πολίτες έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια ταξιδιών ιατρικού τουρισμού στην Τουρκία από τον Ιανουάριο του 2019, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανίας.

Πάντως οι τιμές είναι προκλητικά δελεαστικές και φτάνουν έως και 80% κάτω από τις αντίστοιχες της Δύσης.

Η επιθετική πολιτική των Τούρκων στον τομέα του ιατρικού τουρισμού έχει δημιουργήσει και την αναπόφευκτη κόντρα με τη χώρα μας, καθώς υπάρχουν στο Διαδίκτυο τουρκικές ιστοσελίδες οι οποίες διαφημίζουν σε άπταιστα ελληνικά τις υπηρεσίες τους, με προεξάρχουσα εκείνη της μεταμόσχευσης μαλλιών.

Μία εξ αυτών, μάλιστα, χρεώνει 2.000 ευρώ για επέμβαση σε πιστοποιημένο νοσοκομείο, με παροχή φαρμάκων, μεταφραστή, γεύμα και δωρεάν το πρώτο λούσιμο!

Στα πιο ακριβά πακέτα, που φτάνουν έως και τα 3.000 ευρώ, παρέχονται δωρεάν 3 διανυκτερεύσεις σε πολυτελές ξενοδοχείο στην πλατεία Ταξίμ. Και βέβαια, ένα πιο σπέσιαλ δεύτερο λούσιμο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Shutterstock
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ