Σε όλους έχει τύχει να μπουν σε ένα δωμάτιο και να ξεχάσουν τι εψαχναν. Ή να προσπαθούν απεγνωσμένα να θυμηθούν μια λέξη. Δε συμβαίνει, όμως, σε όλους καθημερινά, διαταράσσοντας την καθημερινότητα και τις συνήθεις λειτουργίες τους.
«Για να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ άνοιας και ενός τυχαίου περιστατικού απώλειας μνήμης, αρκεί να σκεφτούμε κάποιον που έχει ξεχάσει τα κλειδιά του. Ένας άνθρωπος με φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία θα μπορέσει να θυμηθεί τις κινήσεις του, ώστε να εντοπίσει πού είναι πιθανό να τα άφησε, σε αντίθεση με κάποιον που έχει άνοια, ο οποίος δεν είναι σε θέση να ανακαλέσει με λεπτομέρεια τις κινήσεις του», εξηγεί η δρ. Nicole Purcell, νευρολόγος και διευθύντρια κλινικής πρακτικής στην Ένωση Αλτσχάιμερ.
Η άνοια περιγράφει την απώλεια της δυνατότητας σκέψης, μνήμης και συλλογισμού, σε σημείο που παρεμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες, εξηγεί το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης (NIA). Σύμφωνα με τον Glen Finney, συμπεριφορικό νευρολόγο και συνεργάτη της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, υπάρχουν πολλοί τύποι άνοιας, με τη συχνότερη να είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, που εμφανίζεται κυρίως σε ανθρώπους άνω των 65 ετών. Ακολουθεί η αγγειακή άνοια, που προκαλείται από βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και η νόσος Πάρκινσον.
Αν και η άνοια είναι συχνότερο φαινόμενο στις μεγαλύτερες ηλικίες, δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, τονίζει το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης. Στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι ζουν μέχρι τα βαθιά γεράματα χωρίς κανένα ίχνος γνωστικής έκπτωσης.
«Το πρώτο αξιοσημείωτο σημάδι άνοιας είναι συνήθως η απώλεια της επεισοδιακής μνήμης», λέει η δρ. Purcell. «Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να θυμάται ότι πήγε διακοπές, αλλά όχι πού έμενε ή τι έκανε». Η επεισοδιακή μνήμη περιλαμβάνει την ανάμνηση συγκεκριμένων πληροφοριών σχετικά με πρόσφατα ή προηγούμενα γεγονότα ή εμπειρίες, σύμφωνα με το UCSF Weil Institute for Neurosciences Memory and Aging Center. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν το να θυμάστε πού παρκάρατε το αυτοκίνητό σας νωρίτερα μέσα στην ημέρα ή πού πήγατε για δείπνο την περασμένη εβδομάδα.
Ωστόσο, τα πρώιμα σημάδια της άνοιας δεν περιορίζονται στην απώλεια μνήμης. «Μερικές φορές, καταγράφονται αλλαγές στην κρίση, τη διάθεση ή τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ολοκληρώνουν διάφορες εργασίες», επισημαίνει η δρ. Purcell. «Είναι πιο πιθανό να εντοπίσει τα σημάδια ο κοινωνικός περίγυρος, παρά το ίδιο το άτομο».
2. Δυσκολίες στην κρίση
Αν και ο καθένας μπορεί να πάρει μια κακή απόφαση περιστασιακά, τα άτομα με άνοια μπορεί να βιώσουν συχνότερες αλλαγές στην κρίση ή στη λήψη αποφάσεων, σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ. Για παράδειγμα, μπορεί να αδυνατούν να διαχειριστούν έναν προϋπολογισμό ή να αρχίσουν να παραμελούν την υγιεινή ή την εμφάνισή τους πιο τακτικά.
3. Μεταβολές στη διάθεση
Καθώς οι άνθρωποι γερνούν, γίνονται πιο αυστηροί με την τήρηση μιας ρουτίνας και οι αλλαγές τούς αποσυντονίζουν. Τα άτομα με άνοια, ωστόσο, αδυνατούν μερικές φορές να ελέγξουν τα συναισθήματά τους ή μπορεί συχνά να παρουσιάζουν σύγχυση, καχυποψία, κατάθλιψη, φόβο ή άγχος, σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ. Εν ολίγοις, αναστατώνονται ευκολότερα, ειδικά όταν βρίσκονται έξω από τη ζώνη άνεσής τους.
4. Δυσκολίες στην ολοκλήρωση εργασιών
Σχεδόν όλοι χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν μια νέα τεχνολογία ή πώς να χρησιμοποιήσουν μια νέα συσκευή. Τα άτομα με άνοια, όμως, συχνά δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν καθημερινές εργασίες που συνήθιζαν να κάνουν με ευκολία, όπως η οδήγηση σε μια οικεία διαδρομή ή η δημιουργία μιας λίστας σούπερ μάρκετ, παραθέτει η Ένωση Αλτσχάιμερ.
5. Προβλήματα στην ομιλία
Στην προσπάθεια να επικοινωνήσουμε γραπτά ή προφορικά, είναι σύνηθες φαινόμενο να ξεχάσουμε μια λέξη. Ωστόσο, οι ασθενείς με άνοια αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα πολύ πιο συχνά. Είναι πιθανό, για παράδειγμα, να δυσκολεύονται να βρουν τις λέξεις για γνωστά πράγματα ή να αποκαλούν κάτι με λάθος λέξη, εξηγεί η Ένωση Αλτσχάιμερ. Μπορεί, επίσης, να επαναλαμβάνονται συχνά.
Ο δρ. Finney τονίζει, τέλος, ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στη μνήμη, τη σκέψη ή τη συμπεριφορά θα πρέπει να κινητοποιήσουν κάποιον, ώστε να απευθυνθεί στο γιατρό για μια σαφή διάγνωση.
