Έξι μήνες συμπληρώνονται την επόμενη εβδομάδα από την ημέρα που ο Πέτρος Γιάμαλης, ο 41χρονος εργοδηγός της ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες) βρήκε τραγικό θάνατο κατά τη διάρκεια της εργασίας του σε λοκομοτίβα λείανσης γραμμών. Έξι μήνες μετά, το πόρισμα για τις συνθήκες του δυστυχήματος ακόμα αγνοείται, ενώ συγγενείς, φίλοι και συνάδελφοι του εργαζομένου θα τελέσουν την ερχόμενη εβδομάδα ακόμα ένα μνημόσυνο χωρίς να έχει προηγηθεί καταλογισμός ευθυνών.
Στο διάστημα από τις 16 του περασμένου Νοεμβρίου η μαύρη λίστα των θυμάτων από εργατικά δυστυχήματα μακραίνει με ανησυχητικούς ρυθμούς. Πρίν λίγες ημέρες στα Γρεβενά ένας 28χρονος εργαζόμενος υπέστη πολλαπλά εγκαύματα σε εργοστάσιο ξυλείας από τα οποία υπέκυψε μία μέρα αργότερα στο νοσοκομείο. Η πόλη των Γρεβενών είχε θρηνήσει άλλους τρεις εργαζομένους περίπου 1,5 μήνα πριν εξαιτίας έκρηξης σε εργοστάσιο δυναμίτιδας, ενώ τον περασμένο Οκτώβριο ένας άλλος εργαζόμενος έχανε τη ζωή του στο Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι του Πειραιά χτυπημένος από γερανογέφυρα. Στις 28 Απριλίου η παγκόσμια ημέρα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία «γιορτάστηκε» στην Ελλάδα με έναν ακόμα τραυματισμό λιμενεργάτη, ο οποίος έπεσε από ύψος 12 μέτρων στην προσπάθειά του να δέσει ένα κοντέινερ σε πλοίο και από θαύμα γλύτωσε τη ζωή του κι αυτό ήρθε λίγες μέρες μετά το χαμό ενός άλλου εργαζομένου στην Κρήτη.
Πολλαπλά τα εργατικά δυστυχήματα τον τελευταίο καιρό, αλλά η συνέχειά τους είναι μάλλον γνωστή. Οι αρμόδιοι εκφράζουν την οδύνη τους, επιτροπές εμπειρογνωμόνων ορίζονται γρηγορα, αλλά η ταχύτητα έκδοσης πορισμάτων και καταλογισμού των ευθυνών ακολουθεί συνήθως πορεία αντιστρόφως ανάλογη. Ο καιρός περνά και οι άνθρωποι που έφυγαν για τη δουλειά τους, αλλά δεν γύρισαν ποτέ στο σπίτι τους ή επέστρεψαν βαρύτατα τραυματισμένοι μετατρέπονται σε αριθμούς θυμάτων σε απρόσωπες στατιστικές και κανένα πρόσθετο μέτρο ασφαλείας δε φαίνεται να λαμβάνεται.
«Για εμάς αποτελεί σταθερό και ακλόνητο αίτημα η απόδοση ευθυνών για τον θάνατο του Πέτρου Γιάμαλη. Δεν θα αφήσουμε ο φίλος και συνάδελφός μας να γίνει ένα απλό νούμερο σε κάποια στατιστική. Θα ανακινούμε το θέμα μέχρι να οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη» λέει ο πρόεδρος των εργαζομένων στον ΗΣΑΠ, Πάνος Κοντογιάννης συμπληρώνοντας ότι μέχρι τώρα δεν υπάρχει τίποτα νεότερο.
«Στους πόσους νεκρούς ή τραυματισμένους εργαζόμενους θα υπάρξουν αποτελεσματικοί έλεγχοι για την εφαρμογή πραγματικών μέτρων προστασίας στους χώρους εργασίας;» αναρωτιέται η ΓΣΕΕ σε ανακοίνωσή της με αφορμή τα αυξανόμενα εργατικά δυστυχήματα.
Αυξάνονται τα εργατικά δυστυχήματα
«Είμαστε σε περιβάλλον μεγάλης αυτορρύθμισης» λέει στο «ethnos.gr» ο Ανδρέας Στοϊμενίδης, γραμματέας Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία στη ΓΣΕΕ και πρόεδρος της επιτροπής της Κομισιόν Vision Zero για τα εργατικά ατυχήματα. Και συνεχίζει: «Η εικόνα που έχουμε είναι ότι ενώ υπήρχε ένας μεσος όρος απωλειών περίπου 2 εργαζομένων το μήνα, δηλαδή 24 το χρόνο, πέρυσι και φέτος παρατηρούμε ότι ο ρυθμός είναι πολύ μεγαλύτερος».
Ξεκαθαρίζει απολύτως πως σε ό,τι αφορά τα εργατικά δυστυχήματα, «ποτέ ένα θανατηφόρο περιστατικό δεν γίνεται “κατά τύχη” ή επειδή “είναι κακιά η ώρα”. Είναι πάντα το τελευταίο μίας σειράς ελαφρύτερων περιστατικών που έχουν επαναληφθεί λόγω επικίνδυνων συνθηκών. Και βέβαια το περιβάλλον εργασίας διαμορφώνεται με πλήρη επιχειρησιακή και νομική ευθύνη του εργοδότη».
Στις αιτίες ο ίδιος προτάσσει «την εντατικοποίηση της εργασίας με την απαίτηση ολοκλήρωσης έργων σε χρόνο που δεν είναι εφικτό και την απασχόληση μικρότερου αριθμού εργαζομένων, αλλά και την εργοδοτική ασυδοσία σε όλους τους χώρους εργασίας όπου συχνά χρησιμοποιείται ανειδικευτο, φτηνό και ανεκπαίδευτο προσωπικό, το οποίο δεν έχει την εμπειρία να αντεπεξέλθει στο συγκεκριμένο έργο, ακόμα και να προφυλαχτεί. Την κατάσταση δυσχεραίνουν τα εμπόδια που θετει στη συνδικαλιστική δράση ο νόμος που ψηφίστηκε πέρυσι. Οταν δεν υπάρχουν σωματεία, δεν υπάρχουν ΣΣΕ που θα περιγράφουν ξεκάθαρα τους όρους εργασίας, τότε και η ασφάλεια των εργαζομένων θα είναι στον αέρα».
Η χώρα μας άλλωστε είναι η μοναδική στην Ευρωπαική Ενωση που δεν έχει ιδρύσει Φορέα Ασφάλισης Εργατικού Κινδύνου και Επαγγελματικών Ασθενειών ο οποίος θα επιβραβεύει τους καλούς εργοδότες και θα υποχρεώνει σε καταβολή υψηλών ασφάλιστρων όσους έχουν την ευθύνη για επικίνδυνα περιστατικά.
Και όλα αυτά ενώ όπως επισημαίνει – έχει υποβαθμιστεί το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας από Ειδική Γραμματεία σε Γενική Διεύθυνση, της οποίας το έργο έως τώρα ουδείς γνωρίζει ενώ μεταξύ των μελών του Δ.Σ. δεν υπάρχει ούτε ένας μηχανικός ή γιατρός. «Χαρακτηριστικό της αντιμετώπισης της κατάστασης από τους αρμόδιους είναι το γεγονός ότι έγινε προσπάθεια να εγκριθεί το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την Υγεία και Ασφάλεια 2021-2027 μέσα στο Πάσχα σε προθεσμία δύο ημερών, όταν στις χώρες της Ε.Ε αποτελεί αντικείμενο ευρέος, πολύμηνου, ουσιαστικού διαλόγου», σημειώνει ο κ. Στοϊμενίδης.
Την ίδια στιγμή η έννοια της επαγγελματικής ασθένειας είναι ανύπαρκτη στην χώρα μας παρά το γεγονός ότι πανευρωπαικά εκτιμάται ότι περίπου 100.000 άνθρωποι χάνουν ετησίως τη ζωή τους από ασθένειες που συνδέονται με τους χώρους ή τη φύση της εργασίας τους.
Θολή η εικόνα των δυστυχημάτων
Οσο για τις επίσημες καταγραφές εργατικών ατυχημάτων και θυμάτων, αντανακλούν και επισήμως μία εικόνα του παρελθόντος αφού παρουσιάζονται στοιχεία διετίας καθώς καθυστερούν οι στατιστικοί έλεγχοι: «Πρέπει να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο συστημα καταγραφης διότι ύστερα από 2 χρόνια που έρχονται τα δεδομένα της Ευρωπαικής Στατιστικής Αρχής οι εργαζόμενοι που έχουν σκοτωθεί η τραυματιστεί βαριά για τους περισσότερους δεν έχουν πια ονοματεπώνυμα. Αντιμετωπίζονται πλέον ως αριθμοι σε έναν στατιστικό πίνακα. Ξεχνιέται ότι πρόκειται για ανθρώπους με οικογένειες που έφυγαν από το σπίτι τους για τη δουλειά και δεν επέστρεψαν ποτέ» λέει ο κ. Στοϊμενίδης.
Επιπροσθέτως τα στοιχεία που συλλέγονται είναι μάλλον μια εικονική πραγματικότητα. Ετσι, ενώ στην Ελλάδα ο κατασκευαστικός και ο αγροτικός κλάδος είναι «πρωταθλητές» στα εργαστικά δυστυχήματα, τα θύματα του δεύτερου συχνά δεν καταγράφονται: «Αν κάνει κανείς μια αναζήτηση στο Ιντερνετ θα δει δεκάδες περιπτώσεις ανατροπών γεωργικών μηχανημάτων ή καταπλάκωσης εργαζομένων, οι οποίες δε <βαφτίζονται> εργατικά ατυχήματα ή δυστυχήματα και απουσιάζουν από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Επίσης αναφορικά με τα θύματα κανείς δε γνωρίζει εάν επικαιροποιούνται τα στοιχεία ή καταγράφονται μόνον οι θάνατοι που είναι ακαριαίοι αφήνοντας εκτός λίστας όσους υπέκυψαν στα τραύματά τους μέρες ή μήνες μετά σε κάποιο νοσοκομείο. Κάπως έτσι η Ελλάδα εμφανιζόταν επί σειρά ετών να έχει τα λιγότερα εργατικά ατυχήματα αναλογικά με τον πληθυσμό της».
Στον κατασκευαστικό κλάδο όπου ανθούν οι υπεργολαβίες συχνά χάνεται η κατανομή ευθύνης μεταξύ αναδόχων και υπεργολάβων: «Υπάρχουν εργαζόμενοι που μας λένε στο τελος ότι δεν ξέρουν για ποιον δουλεύουν» εξηγεί.
Τα επίσημα στοιχεία
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, τα εργατικά ατυχήματα στην Ελλάδα το 2019 είχαν παρουσιάσει μείωση 4,3% σε σχέση με το 2018. Από το σύνολο των 5.107 εργατικών ατυχημάτων του έτους 2019, τα 3.544 αφορούσαν σε άνδρες και τα 1.563 σε γυναίκες.
Αντίστοιχα το 2018, από το σύνολο των 5.336 εργατικών ατυχημάτων, τα 3.745 αφορούσαν σε άνδρες και τα 1.591 σε γυναίκες.
Τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα ανήλθαν σε 51 το 2019 από τα οποία τα 49 αφορούσαν σε άνδρες και τα 2 σε γυναίκες. Αντίστοιχα, το 2018 ανήλθαν σε 46, από τα οποία τα 41 αφορούσαν σε άνδρες και τα 5 σε γυναίκες.
Από τα 5.107 εργατικά ατυχήματα του 2019, τα περισσότερα συνέβησαν σε άτομα της ηλικιακής ομάδας 40-44 ετών (745 ατυχήματα) και σε άτομα της ηλικιακής ομάδας 35-39 ετών (738 ατυχήματα).
Υπήρξε όμως σημαντική αύξηση στις ηλικίες από 60 και άνω και συγκεκριμένα στις ηλικιακές ομάδες 60-64 ετών και 65 και άνω, δηλαδή αύξηση κατά 24,5% και 22,7% αντίστοιχα. Από τα 51 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα το έτος 2019, 12 ατυχήματα συνέβησαν σε άτομα της ηλικιακής ομάδας 50-54 ετών και 9 ατυχήματα σε άτομα της ηλικιακής ομάδας 55-59 ετών.
Τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα συνέβησαν στην Αττική, στην Κεντρική Μακεδονία και στην Κρήτη και τα λιγότερα στο Βόρειο Αιγαίο και στα Ιόνια Νησιά.
Τα περισσότερα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα το 2019 συνέβησαν στον κλάδο των Κατασκευών (14 ατυχήματα, 27,5%) και ακολούθησαν οι κλάδοι της Μεταποίησης (13 ατυχήματα, 25,5%) και των Δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης (5 ατυχήματα, 9,8%). Οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας που παρουσίασαν τη μεγαλύτερη σχετική αύξηση εργατικών ατυχημάτων για το έτος 2019 σε σχέση με το 2018, είναι ο κλάδος «Διαχείριση ακίνητης περιουσίας» κατά 50,0% και ο κλάδος «Γεωργία, δασοκομία και αλιεία» κατά 21,4%.
Αναφορικά με το επάγγελμα του θύματος τα περισσότερα θανατηφόρα ατυχήματα το 2019 αφορούσαν σε Ανειδίκευτους Εργάτες, Χειρώνακτες και Μικροεπαγγελματίες (20 ατυχήματα, 39,2%), σε Χειριστές Σταθερών Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων, Μηχανημάτων και Εξοπλισμού και Συναρμολογητές (μονταδόροι) (14 ατυχήματα, 27,5%) και σε Ειδικευμένους τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα (10 ατυχήματα, 19,6%). Η μεγαλύτερη αύξηση των εργατικών ατυχημάτων κατά απόλυτες τιμές, αναφορικά με το επάγγελμα του παθόντος, το έτος 2019 σε σχέση με το 2018 σημειώθηκε στους Απασχολούμενους στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήματα (44 ατυχήματα) και στους Ειδικευμένους γεωργούς, κτηνοτρόφους, δασοκόμους και αλιείς (19 ατυχήματα).
