Στις αρχές Ιουνίου ενεργοποιήθηκε η πλατφόρμα του Eξωδικαστικού Mηχανισμού, στην οποία φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις μπορούν να υποβάλλουν αίτηση υπαγωγής για να ρυθμίσουν τα χρέη τους. Ωστόσο, το νέο καθεστώς κρύβει «παγίδες» που πρέπει να προσέξουν οι οφειλέτες που εντασσονται στον μηχανισμό, όπως η απουσία δικαστικού ελέγχου της διαδικασίας και η περιορισμένη αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης. Ειδικότερα, οι «παγίδες» του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού είναι οι εξής, σύμφωνα με το imerisia.gr:
1. Μη υποχρεωτική συμμετοχή των χρηματοδοτικών φορέων
Οι χρηματοδοτικοί φορείς, δηλαδή τράπεζες και funds, διατηρούν διακριτική ευχέρεια ως προς την υποβολή πρότασης ρύθμισης οφειλών και ως προς το περιεχόμενο της και δεν υποχρεούνται σε κάθε περίπτωση που τους απευθύνεται αίτηση να υποβάλουν προτάσεις.
Τέτοια μοντέλο (με μη υποχρεωτική συμμετοχή των πιστωτών) έχουν εφαρμοστεί ξανά στο παρελθόν με ελάχιστα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ν. 4469/17 (πλατφόρμα εξωδικαστικού για όσους ασκούν εμπορική δραστηριότητα), που ενώ θεσπίστηκε για να συμπεριλάβει στο πεδίο εφαρμογής του χιλιάδες επιχειρήσεις και εμπόρους, τελικά κατέληξε σε πλήρη αποτυχία, αφού από τα επίσημα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους εντάχθηκαν μόλις 433 περιπτώσεις.
Άλλα παραδείγματα είναι ο Κώδικας Δεοντολογίας των Τραπεζών, το στάδιο του εξωδικαστικού συμβιβασμού του ν. Κατσέλη και οι νόμοι Δένδια και Χατζηδάκη παλαιότερα.
Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις κοινή συνισταμένη των κανονιστικών κειμένων ήταν η προαιρετική συμμετοχή των πιστωτών, οι οποίοι ακολούθησαν ενιαία και συμφωνημένη τακτική, την τακτική της αποχής από τις εν λόγω διαδικασίες.
Και τούτο εξηγείται ευχερώς, καθότι η σχέση δανειστή – δανειολήπτη δεν είναι μια σχέση ισότιμη. Ο δανειστής (τράπεζα ή fund) δεν θα δεχθεί εκουσίως και χωρίς νομοθετική επιβολή να μπουν κανόνες που θα εξασφαλίζουν διαπραγματευτική ισορροπία των μερών και έλεγχο της βιωσιμότητας των προτεινόμενων λύσεων.
2. Ο οφειλέτης υποχρεούται σε άρση του τραπεζικού και φορολογικού του απορρήτου
Με την ηλεκτρονική υποβολή αίτησης στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού ο οφειλέτης παρέχει άδεια για άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου, τόσο του ιδίου όσο και της/του συζύγου, συμβίου και των εξαρτώμενων μελών, ανεξαρτήτως εάν έχουν συνυπογράψει με οποιαδήποτε ιδιότητα στις υπό ένταξη δανειακές συμβάσεις.
Η πληροφόρηση του οφειλέτη και των προσώπων που συνδέονται μαζί του παρέχεται προκαταβολικά, πριν λάβει γνώση συμμετοχής ή όχι του πιστωτή στη διαδικασία του εξωδικαστικού, με κρατική (νομοθετική) πρωτοβουλία και είναι μονόπλευρη (παρέχεται μόνο από το δανειολήπτη).
Και ενώ από τη διαδικασία παρατηρείται, ότι ο δανειολήπτης υποχρεούται να παρέχει πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία που αφορούν τον ίδιο, την οικογένεια και τους οικείους του, οι τράπεζες, δεν υποχρεούνται και δεν παρέχουν καμία πληροφόρηση. Έτσι, παραμένει άγνωστο, πώς εκτιμούν οι ίδιες τις οφειλές (βιώσιμες ή μη και μέχρι ποιου ύψους), πώς εκτιμούν τις εμπράγματες ασφάλειες, τις εξασφαλίσεις ή τις τυχόν καλύψεις των οφειλών και ποια είναι η εύλογη αξία οφειλών, εμπράγματων ασφαλειών και καλύψεων, εάν από τη διαχείριση της κάθε οφειλής αποκόμισαν πρόσθετα κέρδη (π.χ. μέσω τιτλοποίησης της οφειλής, μέσω αναβαλλόμενης φορολογίας επί των τόκων της οφειλής, μέσω της μη φορολόγησης των μη λογιστικοποιημένων τόκων του αρ 150 του Ν. 4261/2014) και σε τι ύψος ανήλθαν τα οφέλη αυτά, ώστε ενδεχομένως να συνυπολογιστούν στην τελική πρόταση ρύθμισης κ.λπ.
Εκτιμάται ότι αυτή η προκαταβολική, χωρίς έννομες συνέπειες για τους πιστωτές, άρση του απορρήτου του οφειλέτη, ενδυναμώνει έτι περαιτέρω τη θέση του πιστωτή, ο οποίος δύναται να λάβει το σύνολο των απαιτούμενων πληροφοριών, να δηλώσει ότι δεν συμμετέχει στη διαδικασία ή ότι δεν υποβάλει πρόταση ρύθμισης και εν συνεχεία να προβεί, με βάση τις χορηγηθείσες από τον οφειλέτη αναγκαίες πληροφορίες, σε διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της περιουσίας του οφειλέτη για την ικανοποίηση των απαιτήσεων του.
3. Ελλειψη δικαστικού ελέγχου της διαδικασίας
Ο νόμος δεν προβλέπει καμία διαδικασία ελέγχου της διαδικασίας. Η διακριτική ευχέρεια που παρέχεται στις τράπεζες ως προς τη συμμετοχή τους στη διαδικασία, την υποβολή ή μη πρότασης, την αξιολόγηση της βιωσιμότητας ή της φερεγγυότητας του οφειλέτη, την ακολουθούμενη μεθοδολογία, το υπολογιστικό μοντέλο, τον προσδιορισμό της ικανότητας αποπληρωμής, τον έλεγχο των οφειλών (κατά είδος και κατά ποσό) και την εν γένει διαδικασία είναι απεριόριστη και μη ελέγξιμη είτε δικαστικά είτε με άλλο τρόπο.
Το γεγονός αυτό αποστερεί από τον οφειλέτη την εξασφάλιση συνθηκών διαπραγματευτικής ισοδυναμίας και ελέγχου τυχόν καταχρηστικών συμπεριφορών των μερών.
Η εξασφάλιση δικαστικού ελέγχου θα προσέδιδε στη διαδικασία ειδικό κύρος και θα τις απαραίτητες θεσμικές εγγυήσεις για την εξασφάλιση λυσιτελών ρυθμίσεων σε καθεστώς δικαίου και ισονομίας, με αποφυγή φαινομένων καταστρατήγησης της διαδικασίας από τα εμπλεκόμενα μέρη.
4. Δεν προβλέπονται 480 δόσεις, ούτε υποχρεωτική διαγραφή χρεών, ούτε προστασία της πρώτης κατοικίας
Ο Νόμος δεν προβλέπει ούτε ελάχιστη ή μέγιστη διάρκεια ρύθμισης, ούτε προβλέπει ελάχιστα ή μέγιστα ποσοστά διαγραφής οφειλών, ούτε εξασφάλιση από τυχόν ρευστοποίηση της πρώτης κατοικίας ή έτερου ακινήτου.
Στο δημόσιο διάλογο μεγεθύνθηκαν οι προσφερόμενες δυνατότητες του εξωδικαστικού ενώ και το αρμόδιο υπουργείο στις επίσημες ανακοινώσεις του δεν απέφυγε τις υπερβολές και τα λάθη.
Ο νόμος σαφώς ορίζει ότι για τα χρέη στο Δημόσιο (εφορία και αφαλιστικούς φορείς) οι δόσεις δύνανται να ανέλθουν έως 240, με 50 ευρώ ελάχιστη δόση, επιτόκιο 5% και υπό προϋποθέσεις διαγραφή μέρους της οφειλής.
Για τους χρηματοδοτικούς φορείς (τράπεζες και funds) ο νόμος δεν θέτει κανένα κανόνα και καμία υποχρέωση, παρά μόνο επαναλαμβάνει την προαιρετικότητα τόσο ως προς τη συμμετοχή τους όσο και ως προς την προτεινόμενη ρύθμιση.
Άλλωστε, αν οι χρηματοδοτικοί φορείς ήθελαν να προβούν σε γενναίες ρυθμίσεις που θα περιλαμβάνανε και διαγραφές, θα μπορούσαν να το έχουν κάνουν διμερώς καταθέτοντας τις προτάσεις τους απευθείας στον οφειλέτη, δίχως να απαιτείται η συλλογική διαδικασία μιας πλατφόρμας. Άλλωστε, μέχρι τώρα, οι τράπεζες δεν επέδειξαν βούληση διαγραφών(πόσο μάλλον γενναίων) σε διμερές επίπεδο, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις.
5. Περιορισμένη αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης
Ο νόμος προβλέπει ότι από την υποβολή της αίτησης και μέχρι την με οποιονδήποτε τρόπο περάτωση της διαδικασίας, αναστέλλεται η λήψη και η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της περιουσίας του οφειλέτη καθώς και η ποινική του δίωξη για αδικήματα που αφορούν τις οφειλές για τις οποίες ζητείται η ρύθμιση.
Ωστόσο, η αναστολή αυτή είναι περιορισμένη χρονικά (έως 2 μήνες) και δεν καταλαμβάνει τη διενέργεια πλειστηριασμού ο οποίος έχει προγραμματιστεί εντός (3) τριών μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης καθώς και οποιαδήποτε διαδικαστική ενέργεια προπαρασκευαστική του πλειστηριασμού από ενέγγυο πιστωτή, ήτοι έκδοση και επίδοση διαταγής πληρωμής καθώς και επιβολή κατασχέσεως.
