«Οι γονείς να ανοίξουν τα βιβλιάρια υγείας των παιδιών τους και να ελέγξουν την εμβολιαστική τους κάλυψη. Το ίδιο να κάνουν και όσοι είναι κάτω των 50 χρόνων. Να ρωτήσουν τους γονείς τους αν έχουν νοσήσει ή αν έχουν εμβολιαστεί και με τις δύο δόσεις για την ιλαρά». Η προτροπή μέσω, του ΘΕΜΑΤΟΣ, της ομότιμης καθηγήτριας Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας και προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρίας Θεοδωρίδου συμπυκνώνει το πρόβλημα αλλά και τη λύση αναφορικά με την επανεμφάνιση της ιλαράς, που ακουμπά πλέον και την Ελλάδα.
Η μέχρι προ δύο δεκαετιών λοιμώδης ασθένεια που διεκδικούσε τον τίτλο της «ξεχασμένης παιδικής νόσου» έχει σηκώσει κύματα επιδημίας στην Ευρώπη, έχοντας σημάνει συναγερμό και στις ελληνικές επιστημονικές και υγειονομικές αρχές. Πέντε ενήλικες στην Κρήτη και τη Θεσσαλονίκη, μεταξύ των οποίων και επαγγελματίες υγείας, αποτελούν τα κρούσματα που μετρά, προς το παρόν, η χώρα μας. Όλοι ήταν ανεμβολίαστοι. Μάλιστα, μέχρι και την περασμένη Παρασκευή ένας παρέμενε ακόμη για νοσηλεία.
Ο απολογισμός της προηγούμενης επιδημίας ιλαράς στην Ελλάδα, τη διετία 2017-2018, ήταν πάνω από 3.200 κρούσματα και τέσσερις θάνατοι. Σημειωτέον ότι και τότε είχαν νοσήσει και νοσηλευτεί επαγγελματίες υγείας, μετά την έκθεσή τους σε ασθενείς με ιλαρά. Είχαν προηγηθεί άλλες δύο μικρότερης έντασης επιδημίες, το 2010 με 149 κρούσματα και το 2006 με 518 κρούσματα. Στην Ευρώπη, σε αυτή τη φάση, υπάρχει έξαρση σε αρκετές χώρες, μεγαλύτερη είναι όμως σε Ρουμανία, Αυστρία και Γαλλία.
Πλέον ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) με δέσμη μέτρων στοχεύει στην ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Σύμφωνα με πληροφορίες, πολλές «νησίδες» ανεμβολίαστων ατόμων εντοπίζονται κυρίως σε τρεις περιοχές της χώρας, στη Δυτική Ελλάδα, την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, με τους αρμόδιους να επικεντρώνονται σε αυτές ώστε να προληφθεί το ξέσπασμα και η μετάδοση της νόσου.
Η ανοσία του πληθυσμού
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι αρμόδιοι στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού και τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), την περίοδο 2020-2021 το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού έναντι της ιλαράς ήταν 90%. Εμμέσως στο ίδιο συμπέρασμα είχαν καταλήξει οι ειδικοί μόλις έληξε η επιδημία ιλαράς το 2018, παρατηρώντας τον ρυθμό μετάδοσης και τα αναχώματα που υψώνονταν από τους εμβολιασμένους πολίτες, συγκρατώντας το δυνατό κύμα.
«Το ποσοστό κάλυψης είναι υψηλό. Το 90% έχει αντισώματα έναντι της ιλαράς είτε μέσω νόσησης, καθώς η φυσική νόσηση προσφέρει ισόβια ανοσία, ή μέσω εμβολιασμού. Ωστόσο, όσο πιο μεταδοτικό είναι ένα νόσημα – και η ιλαρά συγκαταλέγεται στα μεταδοτικά καθώς ένας ασθενής μπορεί να μεταδώσει σε 10 έως 18 άτομα – τόσο πιο υψηλή κάλυψη απαιτείται. Και στην προκειμένη περίπτωση για να έχουμε αναστολή μετάδοσης του ιού το ποσοστό πρέπει να είναι 95%» λέει η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών.
Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι τα σχετικά στοιχεία προκύπτουν από οροεπιδημιολογική μελέτη που διενεργεί ο ΕΟΔΥ σε συνδυασμό με τη συνταγογράφηση και την εκτέλεση συνταγών από την ΗΔΙΚΑ. Η χώρα μας δεν διαθέτει ακόμη τα δεδομένα εκείνα που θα της επιτρέψουν να σχηματίσει μια ευκρινή εικόνα, και με βάση αυτή να χαράξει τη στρατηγική για τον εμβολιασμό εν γένει και τη θωράκιση της δημόσιας υγείας. Παρότι προβλέπεται η ηλεκτρονική καταγραφή των εμβολίων για όλα τα νοσήματα, με όλα τα δοσολογικά σχήματα, που χορηγούνται μέχρι και την εφηβική ηλικία, βάσει του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού για Παιδιά και Εφήβους και σύμφωνα με τις οδηγίες της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμού, το ψηφιακό Εθνικό Μητρώο εμβολιασμών παιδιών και εφήβων εμπλουτίζεται με αργό ρυθμό, αναντίστοιχο της ψηφιακής εξέλιξης που υπάρχει. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα στους πρώτους 19 μήνες λειτουργίας του ψηφιακού Μητρώου – από Απρίλιο 2022 έως και Οκτώβριο 2023- είχαν καταχωρισθεί εμβολιασμοί για μόλις 167.100 παιδιά από 1.775 παιδιάτρους, σε σύνολο 1.9 εκατομμυρίων παιδιών και εφήβων.
«Η ακριβής γνώση για την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού παιδιών και εφήβων θα επιτρέψει να παρακολουθούμε δείκτες επιδημιολογικής αξιολόγησης και αναλόγως να διαμορφώνουμε πολιτικές υγείας για την ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης όπου χρειάζεται. Γι’ αυτό και τονίζουμε πόσο σημαντικό είναι οι παιδίατροι να ενημερώνουν το ηλεκτρονικό βιβλιάριο υγείας των παιδιών και συνεπώς να τροφοδοτούν το Μητρώο Εμβολιασμού» επισημαίνει η κυρία Θεοδωρίδου.
Ο ρόλος της πανδημίας
«Η νόσος καταγράφει γενικά μία κυκλικότητα στις εξάρσεις της στις διάφορες χώρες, γεγονός που μπορεί να συσχετισθεί με το πόσο αυξάνεται ή μειώνεται η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Ωστόσο, ένας επιπλέον παράγοντας που επέδρασε αρνητικά στην ενίσχυση του εμβολιασμού για την ιλαρά ήταν η πανδημία κορωνοϊού. Κατά τη διάρκειά της μειώθηκε το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης παγκοσμίως, γενικότερα και ειδικά σε ό,τι αφορά την ιλαρά. Τότε όσο και τώρα απευθύναμε εκκλήσεις στους γονείς να μην αμελούν τον εμβολιασμό των παιδιών τους» λέει στο ΘΕΜΑ η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών και του ΔΣ ΕΟΔΥ, Βασιλική Παπαευαγγέλου, η οποία συντονίζει την Ομάδα εργασίας που συστάθηκε ακριβώς για αυτό, για την ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και την αντιμετώπιση πιθανών κρουσμάτων ιλαράς.
Στο πλαίσιο αυτό ο ΕΟΔΥ προτεραιοποιεί την ενημέρωση του πληθυσμού για τον έλεγχο της εμβολιαστικής του κάλυψης και τη σύσταση για ολοκλήρωση του εμβολιασμού.
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, όσοι έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με δύο δόσεις εμβολίου. Πλέον στα μωρά η 1η δόση γίνεται σε ηλικία 12 με 15 μηνών και η 2η συστήνεται ακόμη και έναν μήνα μετά την 1η αντί για τα 3 έτη που ήταν παλαιότερα.
Επίσης, δρομολογείται άμεσα συνεργασία του ΕΟΔΥ με τις δημοτικές αρχές και τους Ιατρικούς Συλλόγους στις περιοχές όπου καταγράφεται χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη για την ενίσχυσή της. Δράσεις θα υλοποιηθούν με την ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» και τις ΚΟΜΥ του ΕΟΔΥ για τον εμβολιασμό των Ρομά. Τέλος, ιδιαίτερη προσέγγιση θα γίνει και στο υγειονομικό προσωπικό των δομών υγείας, που όπως αποδεικνύεται και στα πρόσφατα περιστατικά στην Κρήτη, κινδυνεύει άμεσα από την έκθεσή του στον ιό.
Τα συμπτώματα και οι επιπλοκές
Στην αρχή, η ιλαρά εκδηλώνεται με πυρετό, ξηρό βήχα και καταρροή. Στη συνέχεια, έπειτα από 3-4 ημέρες ακολουθεί το κηλιδοβλατιδώδες ερυθηματοειδές εξάνθημα, που αρχίζει από το κεφάλι και επεκτείνεται σε όλο το σώμα. Σε ό,τι αφορά τις επιπλοκές, στις μικρές ηλικίες μπορεί να υπάρξει μια συλλοίμωξη, όπως η λαρυγγίτιδα, η πνευμονία, η γαστρεντερίτιδα. Σπανιότερα μπορεί να υπάρξει προσβολή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και εμφάνιση εγκεφαλίτιδας.
Αυτό που υπογραμμίζουν οι ειδικοί είναι πως όλα τα νοσήματα έχουν κίνδυνο επιπλοκών, ωστόσο τα λεγόμενα παιδικά νοσήματα εκτοξεύουν τον κίνδυνο για τους ενηλίκους που νοσούν. Εκτός από τους αυξημένους παράγοντες κινδύνου που συνοδεύουν τις πληθυσμιακές ομάδες των ενηλίκων, πχ ηλικία, χρόνιες παθήσεις κα., πολύ συχνά αποτελούν και «θύματα» της καθυστερημένης διάγνωσης.
