Ο σεισμός των 6,6 Ρίχτερ στις Αλκυονίδες Νήσους το 1981 ήταν σημείο αναφοράς για να γίνουν ριζικές αλλαγές στον αντισεισμικό νόμο στην Ελλάδα, οι οποίος ενισχύθηκε εκ νέου με τον σεισμό των 5,9 Ρίχτερ το 1999 στην Πάρνηθα. Οι μεγάλες καταστροφές που προκάλεσε το πέρασμα της κακοκαιρίας Ιανός έχει ανοίξει το ζήτημα της ασφάλειας των πολιτών και της αντοχής των υποδομών αλλά και πιθανή αναβάθμιση στα πρωτόκολλα της Πολιτικής Προστασίας και των αντιπλημμυρικών έργων.
Μήπως ο μεσογειακός κυκλώνας «Ιανός» θα είναι το σημείο αναφοράς αντίστοιχο των σεισμών του 1981 και του 1999; Ο Διδάκτωρ Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Πέτρος Πετρούνιας, είναι και κάτοικος Κεφαλονιάς. Εκτός από το γεγονός ότι παρακολουθεί και καταγράφει τις κλιματικές αλλαγές και τις επιπτώσεις που προκαλούνται, έζησε και ο ίδιος το σαρωτικό μετεωρολογικό φαινόμενο του Ιανού.
«Εποχή κυκλώνων και τυφώνων»
Καταλήγει, μάλιστα, στο συμπέρασμα, πως ο κυκλώνας «Ιανός» είναι η κορύφωση διαδοχικών καιρικών φαινομένων που με γεωμετρική πρόοδο έχουν όλο και μεγαλύτερη ένταση. Τονίζει επίσης πως οι κυκλώνες τέτοιου είδους θα είναι πλέον συχνό φαινόμενο στον ελλαδικό χώρο και ειδικά στο Ιόνιο, όπου έρχονται ενισχυμένοι από το πέλαγος λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ανόδου της θερμοκρασίας της θάλασσας.
«Με βεβαιότητα σας λέω πως κάθε φορά έχουμε όλο και μεγαλύτερη ένταση των φαινομένων. Ολο αυτό δεν είναι τυχαίο. Εχει αύξηση με γεωμετρική πρόοδο και έχουμε φτάσει στην εποχή των δυνατών κυκλώνων που κάποτε ήταν ένα φαινόμενο άγνωστο ή πολύ σπάνιο. Οπως ανέλυσα και τις προηγούμενες ημέρες ο Ιανός σε ορισμένες χρονικές στιγμές και σε ορισμένα σημεία που ευνοήθηκε από τις συνθήκες άγγιξε τις τιμές τυφώνα. Για να χαρακτηριστεί τυφώνας θα πρέπει η μέγιστη σταθερή ταχύτητα των ανέμων να είναι ≥74 μίλια / ώρα (≥118 χλμ. / ώρα), δηλαδή να φτάσει τα 12 Μποφόρ (≥33 μέτρα / δευτερόλεπτο ή ≥64 κόμβους). Δεν τρομοκρατώ κανέναν αλλά είναι μαθηματικά επιβεβαιωμένο πως ο επόμενος “Ιανός” θα είναι ακόμα πιο σφοδρός και δεν θα αργήσουμε να μιλάμε και επίσημα για εποχή τυφώνων στη Μεσόγειο και στον ελλαδικό χώρο», είπε ο Πέτρος Πετρούνιας.
«Δεν είναι “trendy” της εποχής»
«Το σφοδρό χτύπημα του κυκλώνα Ιανού στην Κεφαλονιά – όπου έχω πιο ξεκάθαρη εικόνα – θα πρέπει να αποτελέσει μια καλή παρακαταθήκη γνώσης και εμπειρίας σε όλους μας, καθώς σύντομα θα έρθουν νέα εξίσου ισχυρά φαινόμενα στον μεσογειακό χώρο, ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής, τα οποία συχνά θα παρουσιάζουν απρόβλεπτη πορεία αλλά και χαρακτηριστικά. Πρέπει όλοι να ενστερνιστούμε ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί απλώς ένα “trendy” της εποχής καθώς θα βιώνουμε ολοένα και περισσότερο τις επιπτώσεις της, όπως αντιληφθήκαμε και με το ακραίο φαινόμενο του κυκλώνα “Ιανός”».
«Η τέλεια καταιγίδα τροπικού χαρακτήρα»
Σύμφωνα με τον Διδάκτωρα Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών, ο «Ιανός» ήταν «η τέλεια καταιγίδα» και εξηγεί: «Δημιουργήθηκε τοπικά η τέλεια καταιγίδα με την τοπική συνάντηση συστημάτων διαφορετικών θερμοκρασιών, τα οποία απέδωσαν τεράστια ύψη βροχής σε ελάχιστο χρόνο με παράλληλες ριπές ανέμων που ξεπερνούσαν τα 100 με 110km/h. Ουσιαστικά πάνω από την Κεφαλονιά βρέθηκε ένα βαθύ βαρομετρικό χαμηλό, το οποίο άντλησε την ενέργειά του μέσω της μεταφοράς θερμότητας από τα θερμά νερά της Μεσογείου και της έκλυσης θερμότητας κατά τη διάρκεια της καταιγίδας κοντά στον πυρήνα του ενώ παρουσίασε υβριδικά χαρακτηριστικά, δηλαδή παρουσίασε ομοιότητες με τους τροπικούς και τους εξωτροπικούς κυκλώνες».
«Από τους χειρότερους σε 51 χρόνια»
Σύμφωνα με τις στατιστικές μελέτες, ο Πέτρος Πετρούνιας κάνει μία ακόμα αποκάλυψη λέγοντας πως η έντασή του και τα υβριδικά χαρακτηριστικά κατατάσσουν τον «Ιανό» από τους πιο ισχυρούς κυκλώνες των τελευταίων 51 χρόνων στην Ελλάδα: «Ενα ακραίο χαρακτηριστικό του Ιανού ήταν η μεγάλη διάρκεια σε συνδυασμό με τη δεδομένη ένταση του και τα υβριδικά του χαρακτηριστικά που τον κατατάσσουν ως έναν από τους πιο ισχυρούς μεσογειακούς κυκλώνες που έχουν καταγραφεί από το 1969. Το φαινόμενο αυτό εκτόνωσε τη δίνη του στις παραθαλάσσιες κυρίως ζώνες καθώς ενισχυόταν συνεχώς από τη θάλασσα με αποτέλεσμα να αποφορτίζεται στη στεριά με μεγάλη ένταση και διάρκεια. Αντιθέτως σε περιοχές όπου ο κυκλώνας Ιανός εγκλωβίστηκε σε μία εγκάρσια αργή κίνηση στη στεριά ανάμεσα σε ορεινούς όγκους τότε παρουσίαζε μικρότερη ένταση».
Πιο τυχερά τα νησιά από την ενδοχώρα
Οπως τονίζει, είμαστε τυχεροί που δεν θρηνούμε νεκρούς στο Ιόνιο και ειδικά σε Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ζάκυνθο. Στα νησιά το νερό έχει μεγαλύτερη και πιο εύκολη διαφυγή στη θάλασσα ενώ στην ενδοχώρα χρειάζεται να περάσει από λεκάνες με κατοικημένες περιοχές όπως η Καρδίτσα: «Ναι, είμαστε πολύ τυχεροί σε Κεφαλονιά και Ιθάκη που έχουμε αρκεστεί μόνο σε υλικές καταστροφές, όσο μεγάλες και αν είναι αυτές. Το σημαντικότερο στοιχείο, το οποίο φαίνεται να λειτούργησε ως τροχοπέδη μιας ολοκληρωτικής φυσικής καταστροφής ήταν το γεγονός ότι οι μικρές υδρολογικές λεκάνες που παρουσιάζει το νησί της Κεφαλονιάς αποφορτίζουν το σύνολο του νερού που φέρουν στην θάλασσα και ότι δεν εντοπίζονται εκτεταμένες πεδινές και δη κατοικήσιμες πεδινές περιοχές καθώς επίσης και ότι οι τεχνικές κατασκευές της ευρύτερης περιοχής παρουσιάζονται ικανοποιητικά θωρακισμένες ώστε να ανθίστανται στις συνεχείς σεισμικές προκλήσεις που πραγματοποιούνται στο νησί»
Γιατί έγιναν καταστροφές σε Άσσο, Φισκάρδο
«Πάραυτα ένα σύνολο άλλων παραγόντων φαίνεται πως επέδρασαν σημαντικά, με διαφορετικούς συντελεστές βαρύτητας, στην εξέλιξη του φαινομένου και ειδικότερα των πλημμυρικών επεισοδίων. Για παράδειγμα οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στις μερικώς ορεινές λεκάνες και στα ρέματα απορροής συνετέλεσε στην επιδείνωση του προβλήματος (Φώκι, Φισκάρδο, Άσσος). Ειδικά για την Άσσο, η κατάσταση είναι απελπιστική. Πρέπει να γίνουν πολλά σε μεγάλο χρονικό διάστημα για να συνέλθει η περιοχή».
Τα φονικά εγκλήματα
Σχετικά με τις γεωλογικές ιδιαιτερότητες που είναι και η ειδικότητα του είπε: «Η άναρχη τουριστική ανοικοδόμηση, η υπερβόσκηση, οι εκχερσώσεις με πυρκαγιές, οι υλοτομίες για καυσόξυλα, ακόμα και η αποψίλωση για τη δημιουργία πάρκων ανεμογεννητριών έχουν παίξει το ρόλο τους. Όλες οι παραπάνω παρεμβάσεις θεωρούνται υπεύθυνες για τη συγκράτηση ή μη μιας σημαντικής ποσότητας νερού και φερτών υλικών όπου δύναται να εμποδίζουν τη μετατροπή των λεκανών απορροής σε χειμάρρους όπου μεταφέρουν στα κατώτερα τοπογραφικά σημεία μεγάλους όγκους νερού και φερτών υλικών, αντίστοιχα. Ειδικότερα εντοπίζεται στην ευρύτερη περιοχή ότι υπάρχει εισχώρηση στις περιοχές δράσης κάθε κατηγορίας υδατορεμάτων και διατάραξη της φυσικής τους ισορροπίας στις κοίτες τους και εκατέρωθεν αυτών κάτι που φαίνεται να οδήγησε τελικά στα ακραία αυτά πλημυρικά φαινόμενα».
«Θα έρθουν χειρότερα, πρέπει να γίνουν έργα»
Κλείνοντας, τονίζει την ανάγκη να σχεδιαστεί ένα νέο και ολοκληρωμένο σχέδιο αντιπλημμυρικών έργων αλλά και νέων ανθεκτικών υποδομών αλλιώς οι παλιές και μισοκατεστραμμένες υποδομές δεν θα αντέξουν νέα χτυπήματα: «Για την αποφυγή παρόμοιων πλημμυρικών φαινομένων στο εγγύς μέλλον θα πρέπει να υπάρξει συντονισμένη ορθολογική διαχείριση και πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων. Αρχικά θα πρέπει να υπάρξει μια συστηματική μελέτη της εύρεσης του πλημμυρικού κινδύνου στην περιοχή λαμβάνοντας υπόψη:
- την μέση ένταση της βροχόπτωσης,
- το υψόμετρο,
- την κλίση του εδαφικού αναγλύφου,
- τις χρήσεις γης,
- την εδαφική διαβρωσιμότητα,
- την ικανότητα του εδάφους να απορροφά νερό και
- την μορφολογία του υδρογραφικού δικτύου.
Ακολούθως λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω μελέτη θα πρέπει να υλοποιηθούν συγκεκριμένα αντιπλημμυρικά τεχνικά έργα τα οποία θα θωρακίσουν το νησί από τέτοια ακραία φαινόμενα στο μέλλον».
