Με μια απλή εξέταση ρουτίνας, που μετρά τα επίπεδα του νατρίου στον οργανισμό, μπορεί να προβλεφθεί αν οι ασθενείς με λοίμωξη Covid-19 θα χρειαστούν οξυγόνο ή διασωλήνωση. Η διαπίστωση αυτή, που έγινε από διεθνή επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Δρ. Πλούταρχο Τζούλη, επίτιμο Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του University College London (UCL), οδήγησε στην αναθεώρηση των κατευθυντήριων οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας για τη διαχείριση των ασθενών με κορωνοϊό.
Ο Δρ. Τζούλης, μιλώντας αποκλειστικά στο protothema.gr και στο ygeiamou.gr εξηγεί τι σημαίνουν για τους κλινικούς γιατρούς οι νέες αυτές οδηγίες και τι όφελος προκύπτει για τους ασθενείς.
Κακό «σημάδι» το μη φυσιολογικό νάτριο
Τον περασμένο Φεβρουάριο, η επιστημονική ομάδα του διακεκριμένου Έλληνα ερευνητή δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η διαταραχή των ηλεκτρολυτών στον οργανισμό σχετίζεται άμεσα με τη Covid-19.
Η μελέτη αφορούσε 488 ασθενείς, κατά μέσο όρο 68 ετών, που είχαν αναζητήσει ιατρική βοήθεια στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) δύο πανεπιστημιακών νοσοκομείων του Λονδίνου καθώς είχαν μολυνθεί από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2. Οι ασθενείς είχαν νοσηλευθεί την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου 2020.
Οι ερευνητές με επικεφαλής τον Δρ. Πλούταρχο Τζούλη – που μελετά επισταμένως την επίπτωση της ανισορροπίας των ηλεκτρονικών στον οργανισμό – διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με Covid-19 κατά την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο είχαν χαμηλά επίπεδα νατρίου και περισσότερες πιθανότητες να χρειαστούν οξυγονοθεραπεία και διασωλήνωση στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Επίσης, οι ασθενείς που κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους είχαν υψηλά επίπεδα νατρίου είχαν υψηλότερο κίνδυνο θανάτου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι συμμετέχοντες είχαν φυσιολογικά επίπεδα νατρίου πριν νοσήσουν από Covid-19.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις έγιναν αφορμή για να αναδειχθεί το κενό που υπήρχε παγκοσμίως στην αντιμετώπιση του χαμηλού νατρίου σε νοσηλευόμενους με COVID-19.
«Η Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρεία είχε δημοσίευσει την Άνοιξη του 2020 οδηγίες για την αντιμετώπιση των ενδοκρινολογικών παθήσεων σε σχέση με την Covid-19, όπου αναφερόταν ότι η υπονατριαιμία είναι ασυνήθης σε ασθενείς με Covid-19, σε αντιδιαστολή με τη μεγάλη της συχνότητα σε ασθενείς με πνευμονία. Επίσης, δεν γινόταν καμία αναφορά σε πιθανή συσχέτιση των επιπέδων νατρίου ορού αίματος με την πρόγνωση των ασθενών με Covid-19. Η αρχική μας μελέτης όσο και η ανασκόπηση της παγκόσμιας βιβλιογραφίας που δημοσιεύσαμε στη συνέχεια, οδήγησαν την επιστημονική εταιρεία στην πρόσφατη αναθεώρηση των οδηγιών της. Συγκεκριμένα, στις 27 Αυγούστου εκδόθηκαν οι νέες κατευθυντήριες γραμμές που αναγνωρίζουν την υψηλή συχνότητα της υπονατριαιμίας σε ασθενείς που νοσηλεύονται με Covid-19 (20-40% έχουν χαμηλά επίπεδα νατρίου στο αίμα) και αναφέρεται ρητώς ότι τα επίπεδα νατρίου κατά την εισαγωγή ασθενών με Covid-19 στο νοσοκομείο πρέπει πλέον να θεωρούνται ως ένας πρώιμος προγνωστικός δείκτης πιθανής εισαγωγής στη ΜΕΘ και θανάτου», εξηγεί ο Δρ. Πλούταρχος Τζούλης.
Οι νέες αυτές ευρωπαϊκές οδηγίες κάνουν σαφή αναφορά στη μελέτη του επίτιμου Αναπληρωτή Καθηγητή του UCL, ενώ η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία έχει εκδώσει ειδικό δελτίο τύπου για τα πρωτοποριακά αυτά ευρήματα.
Εξέταση ρουτίνας υψηλής σπουδαιότητας
«Τα επίπεδα του νατρίου στο αίμα περιλαμβάνονται στον εργαστηριακό έλεγχο ρουτίνας για την εισαγωγή ενός ασθενούς στο νοσοκομείο, τόσο στη Μ. Βρετανία όσο και σε πολλές άλλες χώρες περιλαμβανομένης της Ελλάδας, αφού μπορεί να γίνει γρήγορα, απλά και με χαμηλό κόστος», εξηγεί στο protothema.gr και το ygeiamou.gr ο Δρ. Πλούταρχος Τζούλης συμπληρώνοντας ότι «πλέον οι θεράποντες ιατροί γνωρίζουν την προγνωστική σημασία των παθολογικών επιπέδων του νατρίου και μπορούν να λαμβάνουν υπόψη το νάτριο στην αξιολόγηση της κλινικής κατάστασης/πρόγνωσης των ασθενών και στη λήψη κλινικών αποφάσεων» που αφορούν στη διαχείριση της λοίμωξης Covid-19.
Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητα της μέτρησης του νατρίου όχι μόνο κατά την εισαγωγή στο νοσοκομείο αλλά και σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενή στο νοσοκομείο διότι «μπορούμε να εξάγουμε πολύτιμες πληροφορίες για την πορεία του ασθενή, ενώ μπορεί να βοηθήσει και στη λήψη αποφάσεων για την εισαγωγή ή όχι ενός ασθενούς στο νοσοκομείο», σύμφωνα με τον κ. Τζούλη.
Το «καυτό» ερώτημα
Στο ερώτημα τι μπορούμε να «κερδίσουμε» από τη διόρθωση των τιμών του νατρίου στους ασθενείς με λοίμωξη Covid-19, ο Έλληνας ερευνητής απαντά πως «αυτό είναι προφανώς το κεντρικό θέμα. Αλλά προς το παρόν δεν έχει γίνει καμιά μελέτη που να αξιολογεί την πιθανή θετική επίπτωση της διόρθωσης των επιπέδων του νατρίου στη θνητότητα και νοσηρότητα των ασθενών με Covid-19» και συμπληρώνει ότι λόγοι Βιοηθικής καθιστούν δύσκολο το σχεδιασμό μιας μελέτης που θα συγκρίνει τη διόρθωση έναντι μη διόρθωσης της υπονατριαιμίας.
«Αυτό που θα πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι, στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη πρέπει να θεραπεύουμε και να διορθώνουμε τα χαμηλά επίπεδα νατρίου σε νοσοκομειακούς ασθενείς με οποιαδήποτε πάθηση, αφού υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα που τεκμηριώνουν τη μείωση της νοσηρότητας, τον μικρότερο χρόνο νοσηλείας και, πιθανότατα, της θνητότητας», υπενθυμίζει.
Σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος θεωρεί ότι η παρατήρηση των επιπέδων του νατρίου στους ασθενείς με λοίμωξη Covid-19 μπορεί να βελτιώσει τη θεραπευτική έκβαση με τρεις τρόπους:
α) ως προγνωστικό εργαλείο για τη λήψη ορθών αποφάσεων σε σχέση με εισαγωγή στο νοσοκομείο, παρακολούθηση και εντατικοποίηση της θεραπείας,
β) έγκαιρη και ορθή διόρθωση των χαμηλών επιπέδων νατρίου και,
γ) στο απώτερο μέλλον την εξατομίκευση της θεραπείας και την ορθή/έγκαιρη επιλογή των ασθενών για ανοσοτροποποιητικές θεραπείες.
Η επιστημονική ομάδα του Δρ. Πλούταρχου Τζούλη στο University College London ήδη σχεδιάζει τα επόμενα ερευνητικα της βήματα. «Πρώτον θέλουμε να δούμε αν μπορούμε να συμβάλλουμε με τις έρευνες μας στη δημιουργία εύχρηστων πολυπαραγοντικών εργαλείων υπολογισμού κινδύνου και πρόγνωσης, που θα περιλαμβάνουν, εκτός των δημογραφικών στοιχείων (ηλικία, φύλο, συννοσηρότητες) και εργαστηριακές τιμές, όπως το νάτριο, για τη διαλογή (‘triage’) των ασθενών που προσέρχονται στα ΤΕΠ και την παρακολούθηση κατά τη νοσηλείας τους. Δεύτερον, εάν το χαμηλό νάτριο, ως πρώιμος δείκτης φλεγμονής και πιθανής επερχόμενης ‘καταιγίδας κυτταροκινών’ πρέπει να χρησιμοποιείται ευρέως για την εξατομίκευση της θεραπείας και επιλογής των ασθενών με Covid-19 που θα λάβουν ειδικά φάρμακα, όπως π.χ. η τοσιλιζουμάμπη και τρίτον, να μελετήσουμε την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των καθιερωμένων θεραπειών στην αντιμετώπιση της υπονατριαιμίας συγκεκριμένα σε ασθενείς με Covid-19», καταλήγει ο Έλληνας ερευνητής.
