Ενάμιση με δύο χρόνια θα χρειαστούν ακόμη για να αποστραγγιστεί πλήρως η περιοχή της Κάρλας: Η λίμνη πρακτικά «επανασυστάθηκε» από τη θεομηνία «Daniel», καθώς 180.000 στρέμματα χάθηκαν κάτω από το νερό. Εξι μήνες μετά, 140.000 στρέμματα εξακολουθούν να είναι υπό το νερό, δρόμοι είναι βυθισμένοι, εξοπλισμός έχει χαθεί στη νέα λίμνη. Οι αγρότες που μένουν χωρίς γη, καλλιέργειες και παραγωγή περιμένουν την επίσκεψη Μητσοτάκη στη Θεσσαλία, τόσο για να θέσουν τα αιτήματά τους όσο και για να ακούσουν τον σχεδιασμό για τη διαχείριση των υδάτων στην πολύπαθη περιφέρεια, με δεδομένο ότι είναι ζήτημα ημερών η παράδοση του master plan από τους Ολλανδούς μελετητές.
Ο σχεδιασμός, σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες, προβλέπει πλέγμα έργων για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας, πρόταση-λύση για τις πλημμυρισμένες εκτάσεις της Κάρλας, αλλά και υποδομές για την άρδευση των καλλιεργειών.
Δείτε βίντεο με το οδοιπορικό του protothema.gr στη Θεσσαλία:
Τα ξημερώματα της 6ης Σεπτεμβρίου του 2023, ο κ. Θανάσης Τζιαμαλής βρισκόταν μαζί με τη σύζυγό του και την κόρη τους στο σπίτι τους στο Σωτήριο Λάρισας. Γύρω στις 6.30 το πρωί και ενώ το νερό πλησίαζε απειλητικά, τηλεφώνησε στο 112. Λίγο αργότερα και ενώ είχε λάβει διαβεβαιώσεις ότι θα λειτουργούσαν αντλίες και ότι δεν υπήρχε κίνδυνος σοβαρής πλημμύρας, βρέθηκε στην ταράτσα χωρίς ρεύμα και κυρίως χωρίς νερό στο σπίτι του, που ήταν όμως απροσπέλαστο από τα νερά που το είχαν πλημμυρίσει. «Ξέρεις τι είναι επί 17 ώρες να ακούς το παιδί σου να σου λέει ότι διψάει και να μην μπορείς να του δώσεις νερό; Να θέλεις να βάλεις τη φωνή και τα κλάματα από την απελπισία και να σφίγγεις τα δόντια για να μην τρομάξεις ακόμη περισσότερο τους ανθρώπους σου;» έλεγε πριν από λίγες ημέρες στο «Πρώτο Θέμα», ενώ είχε επιστρέψει στο Σωτήριο για να κάνει εργασίες. Το χωριό, άλλωστε, είναι ουσιαστικά έρημο από τον περασμένο Σεπτέμβριο, αφού από τις 100 οικογένειες μόλις δώδεκα εξακολουθούν να ζουν εκεί μετά την καταστροφή.
Το Σωτήριο είναι ένα από τα παρακάρλια χωριά, στο οποίο οι καλλιεργούμενες εκτάσεις προ «Daniel» εκτείνονταν σε 23.000 στρέμματα. Σήμερα, έξι μήνες μετά, μόλις 3.000 από αυτά μπορούν να καλλιεργηθούν. Από το σύνολο των 180.000 στρεμμάτων αγροτικής γης της Κάρλας οι 140.000 βρίσκονται ακόμη, έξι μήνες μετά, κάτω από το νερό και εκτιμάται ότι θα χρειαστεί ενάμιση με δύο χρόνια για να γίνει πλήρης αποστράγγιση προς τον Παγασητικό – από την ίδια σήραγγα που το 1962 αποξηράνθηκε η προαιώνια λίμνη.
Αυτές τις ημέρες οι κάτοικοι των παρακάρλιων περιοχώνπεριμένουν την επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Θεσσαλία. Περιμένουν με αγωνία το master plan των Ολλανδών μελετητών για τη διαχείριση των υδάτων της Θεσσαλίας, αλλά και για τη λίμνη Κάρλα. Τα προβλήματα στην περιοχή συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή: οι αγρότες ξέρουν καλά ότι αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό, αφού ζουν τις συνέπειές της στην παραγωγή τους εδώ και αρκετά χρόνια. Το ένα μεγάλο κεφάλαιο για εκείνους είναι η αντιμετώπιση των ζητημάτων που προκάλεσε ο «Daniel»: στο επίπεδο των αποζημιώσεων, της πρόβλεψης και του σχεδιασμού για την επόμενη τριετία, ώσπου να μπορέσουν να καλλιεργήσουν ξανά, ειδικά οι αγρότες των παρακάρλιων περιοχών. Και το δεύτερο και μεγαλύτερο είναι η διαχείριση των υδάτων, προκειμένου μια νέα θεομηνία να μην έχει αντίστοιχες συνέπειες.
Στα χωριά της Κάρλας οι αγρότες είναι παιδιά και εγγόνια ψαράδων. Οι ίδιοι πλέον νιώθουν μετέωροι: «Ούτε ψαράδες μπορούμε να γίνουμε, ούτε αγρότες είμαστε», λέει ο κ. Αριστείδης Φιλοκώστας, αγρότης με μεγάλες εκτάσεις και πολλές καλλιέργειες – μεταξύ των οποίων και δενδρώδεις, αλλά και φωτοβολταϊκά. Ολα αυτά βρίσκονται τώρα στον βυθό της υδάτινης πολιτείας που άφησε πίσω του ο «Daniel». Η ζημιά που έχει υποστεί -μαζί με τον μηχανολογικό εξοπλισμό- αποτιμάται σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Για τον ίδιο, όμως, που λέει ότι ο ρυθμός των αποζημιώσεων είναι ικανοποιητικός, το ερώτημα είναι πότε θα φύγει το νερό και πότε θα μπορέσει να ξαναδεί τη γη του: «Εκτιμάται ότι η λίμνη θα έχει αδειάσει περίπου σε δύο χρόνια. Τι θα βρούμε από κάτω; Δεν υπάρχουν λάστιχα άρδευσης, έχουν πνιγεί μηχανήματα. Τα δέντρα θα πρέπει να ξηλωθούν και τα χωράφια να καθαρίσουν από τα φερτά υλικά. Θεωρητικά σε τρία χρόνια, στην καλύτερη περίπτωση, θα μπορέσουμε να ξανασπείρουμε. Αν ξαναφυτέψουμε τα δέντρα, θα πάρουμε καρπό σε μια οκταετία. Θα έχω το κουράγιο να περιμένω; Και οι πιο νέοι που σκέφτονται αν θα μείνουν αγρότες δεν θα ψάξουν να κάνουν κάτι άλλο;».
Χαμένες σοδειές, χαμένοι κόποι
Η εικόνα στο Σωτήριο είναι αποκαρδιωτική. Παρότι έχει περάσει τόσος καιρός, το αποτύπωμα της καταστροφής είναι κυρίαρχο. Οι δρόμοι είναι καλυμμένοι με χώμα που γίνεται λάσπη αν πέσει μια ψιχάλα. Τα αυτοκίνητα στην είσοδο του χωριού που τα τράβηξαν εκεί για να μπορέσουν να ανοίξουν οι δρόμοι θυμίζουν σκηνικό Αποκάλυψης. Δηλώνουν τη βία που υποχρέωσε τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν το χωριό. Αριστερά και δεξιά του δρόμου, βλέπεις χωράφια όπου το νερό έχει υποχωρήσει με καλλιέργειες βαμβακιού και καλαμποκιού που πνίγηκαν ασυγκόμιστες. Χαμένες σοδειές, χαμένοι κόποι.
Ο κ. Γιώργος Βαρσάμης είναι δάσκαλος. Το πατρικό του σπίτι βρίσκεται στο Σωτήριο, εκεί ζούσε η ηλικιωμένη μητέρα του έως τον περασμένο Σεπτέμβριο. «Εκείνο το πρωί που το χωριό πλημμύρισε μπόρεσα να φτάσω κι εγώ, όπως και άλλοι, μέχρι τη διασταύρωση. Δεν μπορούσα να έχω επικοινωνία με τη μητέρα μου επί πολλές ώρες, ώσπου μπήκαμε με πλατφόρμες στο χωριό». Η μητέρα του κ. Βαρσάμη ζει πλέον με την αδελφή του στη Θεσσαλονίκη και εκείνος πηγαίνει όσο συχνά μπορεί στο χωριό προκειμένου να αποκαταστήσει τις ζημιές τόσο στο πατρικό όσο και στα κτήματα.
Το χωριό της κλιματικής αλλαγής
Η κυρία Βάνα Γκονιαρούδη, γενική γραμματέας του Δήμου Κιλελέρ, αναφέρει ότι η περιοχή, καθώς βρίσκεται στο χαμηλότερο υψομετρικά σημείο, δέχτηκε αδιανόητο όγκο νερού. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Σωτηρίου το εγκατέλειψαν αφού η ζωή, παρά τις προσπάθειες του δήμου αλλά και της πρωτόγνωρης αλληλεγγύης που υπήρξε μετά την καταστροφή, είναι δύσκολη στο χωριό, όπως λέει η κυρία Γκονιαρούδη.
Οσοι μπόρεσαν να βρουν σπίτια στη Λάρισα έφυγαν. Οι περισσότεροι βέβαια τονίζουν ότι δεν έχουν λάβει ακόμη την επιδότηση του ενοικίου, ενώ τα ενοίκια εκτοξεύθηκαν ανάλογα με τη ζήτηση για στέγη. Το Σωτήριο του οποίου οι κάτοικοι το λένε ήδη «χωριό της κλιματικής αλλαγής» δεν είναι το μόνο που βίωσε τη βία του «Daniel». Στο κοντινό Αχίλλειο και ακολουθώντας τον δρόμο που έως πριν από έξι μήνες έφτανε έως την Αγιά, τώρα το μάτι χάνεται στο νερό: ξεχωρίζουν σιγά-σιγά τρακτέρ, μεγάλα καρούλια με λάστιχα, αλωνιστικές μηχανές, γεωργικός εξοπλισμός, αλλά και φωτοβολταϊκά πάνελ που πνίγηκαν στο νερό. Ο δρόμος χάνεται απότομα.
Σε αρκετές περιπτώσεις, ακριβώς επειδή η λίμνη έχει καταπιεί τα πάντα, αγρότες που χρειαζόταν να κάνουν έως και 30 χιλιόμετρα την ημέρα για να φτάσουν στα χωράφια τους, τώρα υποχρεώνονται να κάνουν κύκλο και να διανύσουν αποστάσεις ακόμη και 80 χιλιομέτρων. Στα Κανάλια, το άλλοτε κεφαλοχώρι των ψαράδων της Κάρλας, στη θέση Αγιος Νικόλας, ο επισκέπτης που στη διαδρομή συνηθίζει την κατακλυσμιαία παρουσία του νερού αντικρίζει μία ακόμη εικόνα δυστοπίας: μια μεγάλη κτηνοτροφική εγκατάσταση είναι κάτω από το νερό με ελάχιστα να διακρίνονται στην επιφάνεια, ενώ από μια γραμμική καλλιέργεια δέντρων ξεχωρίζουν μόνο τα γυμνά κλαδιά. «Οι κάτοικοι εδώ ήταν κάποτε ψαράδες, τα παιδιά τους αγρότες και τα εγγόνια τους ίσως τίποτε από τα δύο», εκτιμά ο κ. Σωτήρης Γκανιάτσος, δικηγόρος και πρόεδρος του συλλόγου που δημιούργησε και λειτουργεί το Μουσείο του Λιμναίου Πολιτισμού της Κάρλας.
Οικολογικό έγκλημα
Η δημιουργία του μεγαλύτερου κτήματος της Ελλάδας που γεννήθηκε μετά την αποξήρανση της λίμνης το 1962 για να γλιτώσει η περιοχή από την ελονοσία, αλλά κυρίως για να διατεθεί γη στους ακτήμονες αποδείχθηκε ένα τεράστιο περιβαλλοντικό έγκλημα. Το μικροκλίμα στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης άλλαξε βίαια, ο υδροφόρος ορίζοντας διαταράχθηκε. Ισως τα πράγματα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά αν είχαν ακολουθηθεί οι μελέτες που υποδείκνυαν μερική αποξήρανση της λίμνης – έως τα 2/3 της έκτασής της και όχι ολική που έγινε ύστερα από πολιτική απόφαση με αιτιολογία να εξασφαλιστεί περισσότερη γη για τους ακτήμονες.
Το οικολογικό έγκλημα έγινε αντιληπτό και το 2000 αποφασίστηκε να επανασυσταθεί η Κάρλα με έναν ταμιευτήρα, σε έκταση περίπου 34.000 στρεμμάτων. Πέντε χρόνια πριν από την καταστροφή του «Daniel» η λίμνη είχε αρχίσει να δημιουργεί ξανά το οικοσύστημά της. Ο «Daniel» επανέφερε την Κάρλα στην αρχική και λίγο παραπάνω έκτασή της. «Η Περιφέρεια έχει τη δική της πρόταση προκειμένου να αποφευχθούν αντίστοιχες καταστάσεις σε επόμενη θεομηνία», λέει η αντιπεριφερειάρχης Λάρισας, Μαρία Γαλλιού. Και συνεχίζει: «Περιμένουμε το master plan των Ολλανδών και τις αποφάσεις της κυβέρνησης, ωστόσο η δική μας πρόταση είναι η διάνοιξη και νέας σήραγγας, ικανής διαμέτρου για την αποστράγγιση της λίμνης προς το Αιγαίο».
Στο Σωτήριο οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι τις ώρες της καταστροφής αυτό που έφταιξε ήταν το σπάσιμο των αναχωμάτων της λίμνης προς το χωριό, αφού δεν είχαν συντηρηθεί τα κανάλια διεξόδου για το νερό.
Ακραία φαινόμενα
Οι αγρότες, όμως, αντιλαμβάνονται την παρουσία της κλιματικής αλλαγής όχι μόνο από το γεγονός ότι τα ακραία φαινόμενα χτυπούν συχνότερα. «Οι συνθήκες είναι διαφορετικές και αυτό οφείλεται στην κλιματική αλλαγή τα τελευταία χρόνια», λέει ο κ. Δημήτρης Σοφολόγης, γεωπόνος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Γεωπονικών Συλλόγων. «Εχουμε φαινόμενα παγετού σε διάρκεια και εποχή που δεν υπήρχε στο παρελθόν, την πολυήμερη υγρασία διαδέχονται υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών που έχουν άμεσες συνέπειες στην παραγωγή. Τα δέντρα δεν έχουν πλέον φυσιολογικό κύκλο ανάπαυσης και αυτό έχει ως συνέπεια μικρότερη παραγωγή ή ακαρπία, όπως συνέβη, για παράδειγμα, στην ελιά», εξηγεί ο κ. Σοφολόγης.
Οι άνθρωποι που ζουν γύρω από την Κάρλα -και από την αρχαιότητα ζούσαν από αυτή- διακατέχονται τώρα από την αγωνία της επόμενης μέρας. Ο χρόνος που έχει περάσει μετά τη μεγάλη καταστροφή έχει δώσει την ψυχραιμία στη θεώρηση των πραγμάτων. Κατανοούν ότι οι λύσεις που πρέπει να δοθούν θα λειτουργήσουν σε αρκετό χρόνο από σήμερα. Αυτό που ζητούν, όμως, είναι να μη σκοντάφτουν οι διαδικασίες των αποζημιώσεων σε γραφειοκρατικά ζητήματα και στενομυαλιές που γεννιούνται στα γραφεία των υπουργείων, όπου αποφασίζουν άνθρωποι που δεν έχουν άμεση αντίληψη για το τι συμβαίνει. Για παράδειγμα, αποφασίστηκε να αποζημιωθούν οι δενδρώδεις καλλιέργειες με 2.450 ευρώ το στρέμμα σε ελεύθερη φύτευση, αλλά έπρεπε τα νέα δέντρα να φυτευτούν στο ίδιο χωράφι με πριν. Ο παραλογισμός έγινε κατανοητός και ο όρος άλλαξε.
Οι κάτοικοι των χωριών της Κάρλας, όμως, ζουν με μία ακόμη αγωνία: τα -σχεδόν- στάσιμα νερά αποτελούν εστία μολύνσεων. Η εικόνα είναι ενδεικτική για το τι μπορεί να έρθει τους επόμενους μήνες όταν η θερμοκρασία θα ανέβει κι άλλο. Δίπλα στον ταμιευτήρα της ανασυσταθείσας Κάρλας, στον κομμένο και πνιγμένο δρόμο προς το Στεφανοβίκειο, όποιος κάνει το λάθος να σταματήσει και να κάνει έστω δυο βήματα έξω από το αυτοκίνητο θα πέσει πάνω σε σμήνη από σκνίπες – υποχρεώνεται να κλείσει τα μάτια για να περάσει από αυτά. Και τα κουνούπια που κάποτε απειλούσαν τις ζωές των ανθρώπων στην Κάρλα είναι έτοιμα να επιστρέψουν ακόμη πιο απειλητικά.
Πηγή: protothema.gr
