Δυσάρεστα για μία ακόμη φορά ήταν για την Ελλάδα τα σημερινά αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού PISA 2022 για τις μαθητικές επιδόσεις, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΟΟΣΑ: η χώρα μας «τερματίζει» 44η μεταξύ των 80 χωρών, που συμμετείχαν.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, που ανακοίνωσε ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), τα ελληνόπουλα σημειώνουν επιδόσεις χαμηλότερες από το μέσο όρο των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ – η χώρα μας βρίσκεται στην 44η θέση – ενώ καταλαμβάνουν επίσης, τις χαμηλότερες θέσεις στη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών.
Οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας ήταν οι επιδόσεις των Ελλήνων δεκαπεντάχρονων μαθητών και για τις τρεις δεξιότητες, στις οποίες αξιολογούνται στο συγκεκριμένο διαγωνισμό: την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.
Τι δείχνουν τα στοιχεία
Ειδικότερα, για την Ελλάδα προκύπτουν τα ακόλουθα ανά γνωστικό αντικείμενο:
• Μαθηματικά: Το σκορ της Ελλάδας είναι 430 έναντι 451, που ήταν το 2018. Η χώρα μας βρίσκεται στην 44η θέση μεταξύ των 80 χωρών, που συμμετείχαν ενώ ο μέσος όρος, που ορίζει ο ΟΟΣΑ για τα Μαθηματικά ήταν 472, όταν το 2018 ήταν 489. Το 2015 η Ελλάδα συγκέντρωσε 454 βαθμούς και κατετάγη 43η, ενώ το 2012 η Ελλάδα είχε 453 μονάδες και ήταν 42η.
• Φυσικές επιστήμες: Όπως και στα Μαθηματικά, η Ελλάδα βρέθηκε πάλι στην 44η θέση με βαθμολογία 441, ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ για το πεδίο αυτό, ήταν 485. Το 2018 η βαθμολογία της ήταν 452 και η χώρα μας δεν άλλαξε θέση (44η). Στο διαγωνισμό του 2015 οι Έλληνες βαθμολογήθηκαν με 455 βαθμούς, οι οποίοι έφεραν την χώρα μας στην 43η θέση. Το 2012 η χώρα μας συγκέντρωσε 467 μονάδες, επίδοση με την οποία κατετάγη 41η.
Η ταυτότητα του διαγωνισμού PISA
Το πρόγραμμα διεθνούς αξιολόγησης μαθητών (PISA: Programme for International Student Assessment) είναι ένας διαγωνισμός, που διοργανώνει ο ΟΟΣΑ κάθε τρία χρόνια. Εξαιτίας της πανδημίας, ο προηγούμενος χρειάστηκε να καθυστερήσει, οπότε αντί του 2021, πραγματοποιήθηκε το 2022. Συμμετείχαν 690.000 15χρονοι μαθητές από 81 χώρες – (38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και 43 επιπλέον χώρες). Στην εξέταση, οι συμμετέχοντες αξιολογούνται σε τρεις δεξιότητες: στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες και η βαθμολογία τους προκύπτει από τις γνώσεις, που αναμένεται να έχουν κατακτήσει επάνω στα συγκεκριμένα πεδία οι μαθητές αυτής της ηλικίας. Ειδικότερα, διερευνάται το κατά πόσο οι μαθητές είναι σε θέση να επιλύσουν σύνθετα προβλήματα, η κριτική τους σκέψη αλλά και το επίπεδο της επικοινωνιακής τους ικανότητας. Από τα αποτελέσματα κρίνεται η αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών τους.
Από την Ελλάδα, συμμετείχαν στον διαγωνισμό PISA 6.403 μαθητές από 230 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, αντιπροσωπεύoντας περίπου 98.100 μαθητές 15 ετών, δηλαδή σχεδόν το 91% του συνολικού πληθυσμού 15χρονων. Τα αποτελέσματα για τη χώρα μας ήταν απογοητευτικά, καθώς τα παιδιά βαθμολογήθηκαν ακόμη πιο χαμηλά σε σχέση με τον προηγούμενο διαγωνισμό, το 2018. Σε κάθε περίπτωση, όπως προαναφέρθηκε, οι επιδόσεις τους είναι πιο χαμηλές και από το μέσο όρο, όπως ορίζεται από τον ΟΟΣΑ.
Τα γενικά συμπεράσματα από την έρευνα PISA
Στις κορυφαίες θέσεις της διεθνούς κατάταξης βρίσκονται οι ασιατικές χώρες, γεγονός που αποτυπώνεται κάθε φορά που επαναλαμβάνεται ο διαγωνισμός. Μάλιστα, η διαφορά αυτών από τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη μεγαλώνει διαρκώς.
Ενδιαφέρουσα η περίπτωση της Γαλλίας, καθώς βρίσκεται εντός του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Συγκεκριμένα, οι Γάλλοι μαθητές έλαβαν 474 βαθμούς στα μαθηματικά – λίγο πάνω από τον μέσο όρο, που είναι 472 μονάδες. 474 βαθμοί στην κατανόηση κειμένου ενώ ο μέσος όρος είναι 476 βαθμοί. Επιπλέον, έλαβαν 487 μονάδες στις φυσικές επιστήμες, όταν ο μέσος όρος είναι 485 μονάδες. Αν και η Γαλλία είναι η 7η οικονομική δύναμη στον κόσμο, έρχεται 26η στα μαθηματικά και 29η στην κατανόηση κειμένου.
Τα αποτελέσματά της είναι γενικά συγκρίσιμα με αυτά της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ουγγαρίας, της Ιταλίας, της Νορβηγίας και της Λιθουανίας.
Αν και είναι αρκετά σύνθετο ζήτημα η διεθνής σύγκριση, από τις μέσες επιδόσεις των μαθητών προκύπτει πως σημειώνεται μία καθοδική πορεία.
Εξαίρεση – όπως τονίστηκε ανωτέρω – οι ασιατικές χώρες. Στη Σιγκαπούρη, ειδικότερα, σημειώνουν πρωτιές: είτε πρόκειται για σύνθετα μαθηματικά μοντέλα, είτε για κατανόηση αφηρημένων κειμένων, είτε για πολύπλοκα πειράματα στη φυσική, οι μαθητές έρχονται πρώτοι. Στα μαθηματικά 575 μονάδες, στην κατανόηση κειμένου 543 μονάδες και στις επιστήμες 561 μονάδες. Επιπλέον, η Σιγκαπούρη σημείωσε βελτίωση στην κατανόηση κειμένου και τις φυσικές επιστήμες σε σχέση με το 2018 αν και διατήρησε την ίδια θέση στα στα μαθηματικά. Στην ίδια ήπειρο, τις κορυφαίες επιδόσεις στα μαθηματικά σημείωσαν τα παιδιά κυρίως από την Ανατολική Ασία: Μακάο (Κίνα), Κινεζική Ταϊπέι, Χονγκ Κονγκ (Κίνα), Ιαπωνία και Κορέα, κατά σειρά επίδοσης. Οι ίδιες χώρες/οικονομίες είχαν τις υψηλότερες επιδόσεις και στις φυσικές επιστήμες, μαζί με την Εσθονία και τον Καναδά. Στην κατανόηση κειμένου, η Ιρλανδία τα πήγε εξίσου καλά με την Ιαπωνία, την Κορέα, την Κινεζική Ταϊπέι και την Εσθονία.
Διεθνής διαγωνισμός PISA: Οι Έλληνες μαθητές στην «κατιούσα»
Από το 2000, που συμμετείχε στο διεθνή διαγωνισμό PISA για πρώτη φορά η Ελλάδα, σημειώνεται μία καθοδική πορεία των Ελλήνων μαθητών. Ειδικότερα, την περίοδο μεταξύ 2018 και 2022, τα ελληνόπουλα σημειώνουν ακόμη χαμηλότερη βαθμολογία, αφού οι επιδόσεις τους έχουν μειωθεί περισσότερες από 20 μονάδες κατά μέσο όρο και στις τρεις κατηγορίες.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας για τα ελληνόπουλα, προκύπτει ότι στα μαθηματικά η πλειοψηφία των μαθητών έγινε πιο αδύναμη ενώ μειώθηκε συνολικά ο αριθμός των μαθητών με υψηλές επιδόσεις. Συγκρίνοντας με τα δεδομένα μίας δεκαετίας πριν, το 2012, αυξήθηκε το ποσοστό των μαθητών με επιδόσεις χαμηλότερες από το επιθυμητό επίπεδο επάρκειας: κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες στα μαθηματικά, κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες στην κατανόηση κειμένου και κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες στις φυσικές επιστήμες.
Τα επίπεδα επάρκειας των Ελλήνων μαθητών
Υπάρχουν έξι επίπεδα επάρκειας του διαγωνισμού PISA. Το ελάχιστο επίπεδο επάρκειας είναι το Level 2, που στην πραγματικότητα σημαίνει ότι οι μαθητές είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν βασικούς αλγόριθμους, να έχουν κατακτήσει απλώς επιστημονικές γνώσεις και να ερμηνεύουν συμβατικά κείμενα. Στο Level 5 και Level 6, οι επιδόσεις των μαθητών είναι οι κορυφαίες.
Συγκεκριμένα, ανά γνωστικό πεδίο,
• Στα Μαθηματικά: το 53% των μαθητών στην Ελλάδα έχει επάρκεια τουλάχιστον Level 2, αρκετά χαμηλότερα από το μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ (69%).
• Μόλις το 2% των μαθητών στην Ελλάδα είχαν κορυφαίες επιδόσεις στα μαθηματικά, που αντιστοιχεί σε Level 5 ή 6 (μέσος όρος του ΟΟΣΑ: 9%).
• Στην Κατανόηση κειμένου: περίπου το 62% των μαθητών πέτυχε Level 2 ή υψηλότερο (μέσος όρος ΟΟΣΑ: 74%). Μόλις το 2% των μαθητών σημείωσε βαθμολογία Level 5 ή υψηλότερη (μέσος όρος του ΟΟΣΑ: 7%).
• Στις Φυσικές επιστήμες: περίπου το 63% των μαθητών πέτυχε Level 2 ή υψηλότερο (μέσος όρος του ΟΟΣΑ: 76%) ενώ μόλις το 1% των μαθητών σημείωσε κορυφαίες επιδόσεις, δηλαδή άγγιξε το Level 5 ή 6 (μέσος όρος του ΟΟΣΑ: 7%).
Ποιες χώρες είχαν χειρότερες επιδόσεις από την Ελλάδα
Χαμηλότερες επιδόσεις από την Ελλάδα στον ευρωπαϊκό χώρο, σημειώνουν οι μαθητές σε Ρουμανία, Μολδαβία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Γεωργία, Αλβανία και Κόσοβο.
Επισημαίνεται ότι μεταξύ των Ελλήνων μαθητών, και τα δύο φύλα εμφανίζουν παρόμοιες επιδόσεις στα μαθηματικά – 46% τα αγόρια και 48% τα κορίτσια – αλλά τα κορίτσια ξεπερνούν τα αγόρια στην κατανόηση κειμένου κατά 25 μονάδες. Στα κείμενα, 44% των αγοριών πέφτουν κάτω από τη βάση της επάρκειας του 2% ενώ τα κορίτσια βρίσκονται στο 32%.
Στα μαθηματικά διακρίνονται τα αγόρια, με το 3% να βρίσκεται στα ανώτατα επίπεδα 5 και 6, όταν τα κορίτσια είναι στο 1%. Ωστόσο, στην κατανόηση κειμένου οι πιο υψηλές επιδόσεις (Level 5, Level 6) μοιράζονται εξίσου μεταξύ αγοριών και κοριτσιών με ποσοστό 2%.
Οι κοινωνικοοικονομικές διαφορές του διαγωνισμού PISA
Όλοι οι μαθητές, που συμμετέχουν στο διαγωνισμό PISA αξιολογούνται με βάση τους ίδιους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες, δηλαδή συγκρίνονται οι επιδόσεις των παιδιών, που προέρχονται από παρόμοιο κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο.
Στη χώρα μας, το 29% των μαθητών βρίσκονταν στην πιο προνομιούχα θέση σε σχέση με τους δείκτες που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο, μαθητές με ανάλογη κοινωνική και οικονομική θέση στην Εσθονία και στην Ιαπωνία συγκέντρωσαν πολύ πιο υψηλή βαθμολογία στα μαθηματικά.
Οι ίδιοι δείκτες, που αποτυπώνουν την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κατάσταση, αξιοποιούνται προκειμένου να ταξινομηθούν οι μαθητές από τις πιο μειονεκτικές έως τις πιο ευνοημένες θέσεις για κάθε χώρα. Δημιουργούνται έτσι τέσσερις ισομεγέθεις ομάδες μαθητών, οι οποίες αντιστοιχούν στο 25% του πληθυσμού της κάθε χώρας.
Για τα ελληνικά δεδομένα, οι μαθητές που ανήκουν στο κορυφαίο 25% σε σχέση με την κοινωνικοοικονομική τους θέση, ξεπέρασαν τους λιγότερο ευνοημένους, δηλαδή το χαμηλότερο 25%, κατά 76 μονάδες στα μαθηματικά.
Συνοψίζοντας
Δεν φαίνεται να καταγράφονται ιδιαίτερες μεταβολές στη μέση βαθμολογία του ΟΟΣΑ στο διάστημα που τρέχει ο διαγωνισμός PISA – λίγο περισσότερο από 20 χρόνια. Από την περασμένη αξιολόγηση, το 2018, στις χώρες του ΟΟΣΑ καταγράφεται πτώση της απόδοσης κατά περίπου 10 μονάδες στην κατανόηση κειμένου και 15 μονάδες στα μαθηματικά. Μεταξύ των χωρών, που σημείωσαν πτώση μεγαλύτερη των 25 μονάδων βρίσκονται η Γερμανία, η Ισλανδία, η Ολλανδία, η Νορβηγία και η Πολωνία.
Απόρροια της πανδημίας – ως ένα βαθμό τουλάχιστον – φαίνεται πως είναι οι μειωμένες επιδόσεις για αρκετές χώρες. Ωστόσο, είναι πολλές και οι χώρες εκείνες, που τα εκπαιδευτικά τους συστήματα είχαν πάρει καθοδική πορεία και πριν το ξέσπασμα του κορωνοϊού.
