Το μεγαλύτερο τσουνάμι που έχει εκδηλωθεί στην περιοχή της Μεσογείου τα τελευταία 65 χρόνια ήταν το παλιρροϊκό κύμα που «χτύπησε» τη Σάμο μετά τον ισχυρό σεισμό των 7 ρίχτερ στις 30 Οκτωβρίου του 2020. Οπως προκύπτει από επιστημονική έρευνα που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες, το μέγιστο ύψος του τσουνάμι στο νησί ξεπέρασε τα τρία μέτρα ενώ στο Βαθύ το κύμα κατέκλυσε μια περιοχή μήκους δύο χιλιομέτρων και βάθους μεγαλύτερου των 100 μέτρων.
Λόγω της σπανιότητας του φαινομένου στη Μεσόγειο, το τσουνάμι της Σάμου έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Οι έλληνες ερευνητές συνέλεξαν στοιχεία από υπαίθρια παρατήρηση, ανέλυσαν βίντεο, μετρήσεις οργάνων, πληροφορίες από αυτόπτες μάρτυρες και εξηγούν πως το τσουνάμι θα ήταν ακόμη πιο καταστροφικό αν ένα γεωφυσικό φαινόμενο δεν προστάτευε το νησί: η ανύψωση της Σάμου κατά 15-25 εκατοστά από τον Βορρά ως τον Νότο, η οποία συνέβη παράλληλα με την εκδήλωση του σεισμού και μετρίασε την επίδραση του κύματος. Αξίζει να σημειωθεί πως το τσουνάμι της Σάμου κατεγράφη από παλιρροιογράφους σε σχεδόν ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, από τη Λέσβο μέχρι την Κω και το Ηράκλειο Κρήτης, ενώ κόστισε τη ζωή μιας ηλικιωμένης γυναίκας στη Σμύρνη.
Ερευνα
Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν ο καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας και συνεργάτες του από τον Τομέα Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του ΕΚΠΑ (Μ. Γώγου, Σ. Μαυρούλης, Ι. Τριανταφύλλου), ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος, επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕ και της UNESCO για θέματα τσουνάμι, και ο Μ. Θράβαλος, φοιτητής Φυσικής. «Το μεγαλύτερο ύψος του τσουνάμι που παρατηρήθηκε στη Σάμο ήταν 3,35 μέτρα και κατεγράφη στο βόρειο τμήμα του νησιού, και συγκεκριμένα στον Αγιο Νικόλαο, δηλαδή στο κοντινότερο σημείο από το επίκεντρο των 7 ρίχτερ», λέει στα «ΝΕΑ» ο δρ Παπαδόπουλος. «Χρειάστηκαν μόλις τέσσερα λεπτά για να σχηματιστεί. Πρόκειται για πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα· μέχρι να προλάβει κάποιος να συνειδητοποιήσει τον σεισμό, ακολούθησε το τσουνάμι.
Η εξέλιξή του, όπως αποτυπώνεται σε ένα βίντεο που καταγράφει δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο όλη την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην περιοχή, ήταν εντυπωσιακή. Το ευτυχές είναι ότι στο συγκεκριμένο σημείο δεν συναντάται πυκνή δόμηση, υπάρχουν λίγες εξοχικές κατοικίες και έτσι αποφεύχθηκαν οι μεγάλες καταστροφές. Αντιθέτως στον όρμο του Βαθέος», συνεχίζει ο ίδιος, «το κύμα έφτασε σε μέγιστο ύψος τα 2 μέτρα και, όπως διαπιστώσαμε, προχώρησε στην ακτή σε βάθος 100-110 μέτρων, δηλαδή εισέβαλε στους κάθετους δρόμους προκαλώντας σημαντικές βλάβες». Επλήγησαν πάρα πολλά παράκτια καταστήματα, λόμπι ξενοδοχείων, καφετέριες και πολλά αυτοκίνητα, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, τουλάχιστον 60 επιχειρήσεις έχουν καταθέσει αίτηση αποζημίωσης για καταστροφές που υπέστησαν εξαιτίας του φαινομένου.
«Στο Βαθύ το τσουνάμι ήρθε σε δύο κύματα», εξηγεί ο δρ Παπαδόπουλος. «Το πρώτο έφτασε στις 14.04, δηλαδή 13 λεπτά μετά τον σεισμό, και είχε ύψος περίπου 1,5 μέτρο, ενώ 25 λεπτά μετά τη σεισμική δόνηση έφτασε δεύτερο και μεγαλύτερο κύμα ύψους 2 μέτρων. Αυτό συμβαίνει συχνά», επισημαίνει. «Ενώ έχει προκληθεί το πρώτο τσουνάμι και ο κόσμος θεωρεί ότι είναι ασφαλής, έρχεται το δεύτερο με πολύ αρνητικά αποτελέσματα. Στο Καρλόβασι το ύψος του κύματος υπολογίστηκε στα 1,8 μέτρα, ενώ στα τουρκικά παράλια έφτασε τα 2 μέτρα».
Στην Αμοργό
Το μεγαλύτερο τσουνάμι της Μεσογείου κατεγράφη στις Κυκλάδες στις 9 Ιουλίου του 1956, λίγη ώρα αφού ο Εγκέλαδος είχε χτυπήσει με 7,7 ρίχτερ στη θαλάσσια περιοχή της Αμοργού σκορπίζοντας τον θάνατο και την καταστροφή. Περισσότεροι από 50 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τον σεισμό εκείνο, ενώ ο απολογισμός θα ήταν ακόμη πιο δραματικός αν οι Κυκλάδες βίωναν από τότε την οικιστική και τουριστική ανάπτυξη που γνώρισαν τα επόμενα χρόνια. Το τσουνάμι που σχηματίστηκε ξεπέρασε σε ύψος τα 15 μέτρα, σάρωσε όλο το Νότιο Αιγαίο, έφτασε μέχρι την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου αλλά και ως τη Χάιφα του Ισραήλ.
Στα αξιοσημείωτα τσουνάμι που προκλήθηκαν έκτοτε στη Μεσόγειο – όλα τους μικρότερης κλίμακας από αυτό που σημειώθηκε στη Σάμο πριν από δυόμισι μήνες – περιλαμβάνεται το παλιρροϊκό κύμα που σχηματίστηκε στη Αλγερία τον Μάιο του 2003 έπειτα από σεισμό 6,8 ρίχτερ αλλά και το τσουνάμι που προκλήθηκε μέσα στον Κορινθιακό Κόλπο ως αποτέλεσμα όχι σεισμού αλλά κατολισθήσεων τον Φεβρουάριο του 1963.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το τσουνάμι της Σάμου εγκαινίασε ακόμη μία πρωτιά: σηματοδότησε την πρώτη φορά στην Ευρώπη που εστάλη προειδοποιητικό μήνυμα για τσουνάμι ύστερα από σεισμό απευθείας στους πολίτες με SMS και όχι ως απόρρητη πληροφορία στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. «Και επίσης συνιστά μια προειδοποίηση», λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος. «Εδώ και 2.500 χρόνια καταγεγραμμένης ιστορίας, δεν είχε αναφερθεί ποτέ άλλοτε τσουνάμι στη συγκεκριμένη περιοχή. Αρα, στον ελλαδικό χώρο, του οποίου κάθε σημείο θεωρείται πιθανή πηγή σεισμικής δραστηριότητας, μπορούμε να αναμένουμε αντίστοιχα φαινόμενα οπουδήποτε και οποτεδήποτε στο μέλλον».
