Τις εκπλήξεις που επιφυλάσσει η προγραμματισμένη για το διάστημα από 23 Οκτωβρίου έως 23 Νοεμβρίου γενική απογραφή του πληθυσμού, από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, που αυτή τη φορά λόγω πανδημίας θα διεξαχθεί ηλεκτρονικά (ή μέσω συνέντευξης για ηλικιωμένους), αποκαλύπτει ο καθηγητής Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βύρων Κοτζαμάνης. Μια πρώτη ανατροπή είναι αυτή που αναμένεται να καταγραφεί στη σειρά πληθυσμιακής κατάταξης των δήμων, όπου το Ηράκλειο, όπως όλα δείχνουν, θα τερματίσει τρίτο πίσω από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, θέση που έως τώρα κατείχε η Πάτρα. «Το Ηράκλειο και η Κρήτη ολόκληρη έχει μια ιδιαιτερότητα. Είναι από τις πιο δυναμικές περιοχές της χώρας οικονομικά με θετικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. Αυτό σημαίνει ότι έχει και περισσότερο νεανικό πληθυσμό. Επομένως, είναι πολύ πιθανόν το Ηράκλειο σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή να κερδίσει πληθυσμό και να πάρει τη θέση της Πάτρας», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Δημογραφίας.
Η πιο ηχηρή αλλαγή που θα αποτυπωθεί στην επικείμενη απογραφή, τη μεγαλύτερη επιχείρηση που διεξάγει ένα κράτος σε περίοδο ειρήνης, είναι η μείωση του συνολικού πληθυσμού κατά 500.000 που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες σχετιζόμενους κυρίως με την προηγηθείσα δεκαετή οικονομική κρίση. «Η επόμενη απογραφή θα δώσει 500.000 λιγότερα άτομα από αυτή πριν από 10 χρόνια. Η μείωση θα προκύψει από ένα ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων αρνητικό κατά 300.000 και από ένα ισοζύγιο μετανάστευσης, εισόδων και εξόδων, επίσης αρνητικό, κατά 200.000. Έχουμε δύο ζυγαριές και είναι και οι δύο αρνητικές».
Αυξηση λόγω προσφύγων
Περιοχές που, σύμφωνα με τον καθηγητή, αναμένεται να κερδίσουν σίγουρα πληθυσμούς είναι η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και τα Δωδεκάνησα, λόγω των προσφύγων: «Οι περισσότεροι νομοί της χώρας μας θα χάσουν πληθυσμό, άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Η Αττική, για παράδειγμα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, τον ανατολικό και δυτικό τομέα που εμφανίζει θετικό ισοζύγιο γεννήσεων -θανάτων, θα χάσει αρκετό πληθυσμό. Όπως και όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα λόγω της μετανάστευσης στο εξωτερικό, του αρνητικού ισοζυγίου γεννήσεων – θανάτων και του γεγονότος ότι δεν είναι πλέον ελκυστικά μέρη για μετεγκατάσταση».
Στα πάτρια εδάφη
Όσον αφορά τις εσωτερικές μετακινήσεις, ένα ενδιαφέρον μοντέλο που θα αναδείξει η απογραφή του ’21 είναι η αντίστροφη μετακίνηση δύο τύπων, της «συντήρησης» και της «δημιουργίας»: «Οι τάσεις μετακίνησης των προηγούμενων δεκαετιών προς τα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν ανακοπεί. Ταυτόχρονα, λόγω της κρίσης, άρχισε να αναδύεται μια αντίστροφη τάση, ένα κύμα επιστροφής στα πάτρια εδάφη. Άτομα άνω των 55 ετών, λόγω των δυσκολιών διαβίωσης στα αστικά κέντρα, τείνουν να επιστρέφουν στους τόπους καταγωγής τους με τους οποίους διατηρούν σχέσεις. Και μια μικρότερη τάση καταγράφεται από νέους που αναγνωρίζουν πρόσφορες συνθήκες να δημιουργήσουν κάτι καλύτερο στο μέρος από το οποίο κατάγονται οι ίδιοι ή οι γονείς τους. Η μία είναι επιστροφή συντήρησης, «γυρίζω πίσω για να επιβιώσω» και η άλλη είναι μετακίνηση για λόγους δημιουργίας».
Αυτό, ωστόσο, που προκαλεί ανησυχία και το οποίο υπογραμμίζει ο καθηγητής Δημογραφίας, είναι ότι η πορεία της χώρας -τουλάχιστον όσον αφορά τις επόμενες τρεις απογραφές- φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμη: «Όλα αυτά είναι βάσιμες υποθέσεις που στηρίζονται σε έμμεσες εκτιμήσεις. Αυτό για το οποίο μπορώ να σας υπογράψω με βεβαιότητα είναι ότι στην απογραφή του 2021 θα έχουμε 500.000 λιγότερους σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή, 250.000 περισσότερους άνω των 65 ετών, μια μείωση των νέων από 0-19 γύρω στις 200.000 και μια σημαντική μείωση, γύρω στις 550.000, στους ανθρώπους που είναι σε εργάσιμη ηλικία από 20-65 ετών. Χοντρικά εκεί είμαστε. Και για την επόμενη δεκαετία, θα έχουμε ακόμα 500.000 λιγότερους, ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των ηλικιωμένων, μείωση των νέων και μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας. Αυτά δεν πρόκειται να αναστραφούν. Είναι προδιαγεγραμμένα για δύο δεκαετίες τουλάχιστον».
