Κατά του ΟΣΕ έχουν ήδη ασκηθεί οι δύο πρώτες αγωγές για τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών που προκάλεσε το θάνατο 57 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 180. Αυτό επισημαίνεται στην ετήσια οικονομική έκθεση του Οργανισμού για το 2023 με τις σημειώσεις των ελεγκτών να αναφέρουν ότι στην παρούσα φάση δεν είναι δυνατή η εκτίμηση για την έκβαση των σχετικών δικών και δεν είναι ασφαλές, να γίνει πρόγνωση περί του αριθμού και του χρόνου ασκήσεως άλλων αγωγών κατά της εταιρείας.
Οι δύο αγωγές που έχουν ήδη ασκηθεί είναι για ψυχική οδύνη συγγενών τριών θυμάτων. Η πρώτη εκδικάστηκε ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείο Αθηνών στις 4 Απριλίου 2024 και η δεύτερη αγωγή έχει ασκηθεί ενώπιον του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών με ημερομηνία συζητήσεως την 25η Οκτωβρίου 2024.
Η τραγωδία των Τεμπών, αλλά και οι συνέπειες από την κακοκαιρία του Daniel επιδείνωσαν σημαντικά την οικονομική κατάσταση του ΟΣΕ, ο οποίος βάσει των καταστάσεων, «βούλιαξε» στις ζημίες το 2023, εμφανίζοντας έλλειμμα ύψους 254,2 εκατομμυρίων ευρώ σε επίπεδο Ομίλου. Οι ζημίες ήταν αυξημένες κατά 99,5 εκατ. ή 64,34%, σε σχέση με τη χρήση του 2022.
Οι εκτεταμένες καταστροφές στην σιδηροδρομική υποδομή άφησαν μελανό αποτύπωμα στα οικονομικά μεγέθη του Οργανισμού. Το EBITDA πέρασε μετά από χρόνια σε αρνητικό πρόσημο λόγω της επίπτωσης των ζημιών από την προαναφερθείσα κακοκαιρία, το κόστος αποκατάστασης των οποίων θα φτάσει τα 463 εκατ. ευρώ.
«Βέλη» προς τη Hellenic Train – Απαιτήσεις και από τη ΣΤΑΣΥ
Τα οργανικά έσοδα εμφανίζονται μεν αυξημένα κατά 38,4 εκατ. ή 38,6%, πλην όμως τα τέλη υποδομής του καθεαυτά, τα οποία αποτελούν το βασικό έσοδο του ΟΣΕ ως Διαχειριστή Υποδομής, μειώθηκαν σε σχέση με το προηγούμενο έτος κατά 10 εκ. ευρώ, ή ποσοστό 41%.
Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο δε λείπουν από τις οικονομικές καταστάσεις και τα «βέλη» προς τη Hellenic Train, την οποία, πάντως δεν ονοματίζει. Ωστόσο, ο ΟΣΕ επιρρίπτει ευθύνες για το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχει στη μη πληρωμή των τελών εκ μέρους της εταιρείας λειτουργίας: «Παρότι μετά από πολυετή προσπάθεια έγινε αποδεκτή από την Πολιτεία και τον μέτοχο η αύξηση της χρηματοδότησης λόγω των ιδιαζόντων κεφαλαιουχικών απαιτήσεων της Σιδηροδρομικής Υποδομής, και όσον αφορά τον Τακτικό Προϋπολογισμό και το ΠΔΕ, εντούτοις η δυνατότητα του Διαχειριστή Υποδομής για αυξημένο επίπεδο παροχής υπηρεσιών ανατρέπεται από την πολιτική συγκεκριμένου operator, και παρά την αύξηση, η ρευστότητα παραμένει χαμηλή και σε οριακό επίπεδο, εξαιτίας αυτής της άρνησης να αποδεχτεί την καθοριζόμενη από τον Διαχειριστή Υποδομής τιμολόγηση και επιπρόσθετα από δυστοκία στις πληρωμές του».
Να σημειωθεί ότι μετά την ιδιωτικοποίηση της Hellenic Train, οι απαιτήσεις από πελάτες, αφορούν κατά κύριο λόγο την ΗΤ, καθότι η πρώην θυγατρική, αποτελεί σχεδόν τον μοναδικό αγοραστή αγαθών και υπηρεσιών του Ομίλου τουλάχιστον έως την είσοδο νέων operators. Το ύψος της συνολικής απαίτησης κατά της Hellenic Train στις 31/12/2023 ανερχόταν σε 125,4 εκ. ευρώ (το 2022 ήταν 80,3 εκ). Από αυτά, ποσοστό 88,8%, δηλαδή ποσό €110,6 εκ., προέρχεται από μη καταβληθέντα Τέλη Υποδομής για τα έτη 2020 ως και σήμερα. Υπάρχουν εκατέρωθεν αμφισβητήσεις συναλλαγών συνολικού συμψηφισμένου ποσού €6,6 εκ. ενώ εκκρεμούν δικαστικές αποφάσεις για το μεγαλύτερο μέρος του παραπάνω ποσού.
Απαιτήσεις έχει ο Οργανισμός και από τη ΣΤΑ.ΣΥ, οι οποίες ανέρχονται σε ποσό 37,3 εκατ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά τη συνολική αύξηση των οργανικών εσόδων, σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις, αποδίδεται αφενός στην αναδρομική εντός του 2023 χρέωση τελών προηγούμενων χρήσεων η οποία έγινε κατόπιν σχετικής απόφασης της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) και αφετέρου στην αύξηση της χρηματοδότησης του Τακτικού Προϋπολογισμού, καθώς από την αρχή του 2023 εφαρμόστηκε η, ήδη δρομολογημένη από το 2022, αύξηση της χρηματοδότησης εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου από 45 εκατ. σε 75 εκατ. ευρώ ετησίως, δηλαδή ποσοστό 67%. Η αύξηση απορρέει από την υπογραφή συμβατικής συμφωνίας με το δημόσιο. Αντικείμενο της συμφωνίας ήταν ο καθορισμός των όρων και προϋποθέσεων της χρηματοδότησης, που καταβάλλεται, για την διαχείριση της Σιδηροδρομικής Υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των έργων της συντήρησης και της ανακαίνισης της υφιστάμενης υποδομής. Το συνολικό ποσό, που δύναται να αποδίδεται μέσω της Συμβατικής Συμφωνίας στον ΟΣΕ δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 75 εκατ. ευρώ ετησίως.
Στα δυσάρεστα νέα για τον ΟΣΕ συγκαταλέγεται και το γεγονός ότι εις βάρος της εταιρείας και του ομίλου, εκκρεμεί εδώ και χρόνια, σημαντικός αριθμός δικαστικών υποθέσεων, με τα ποσά των αγωγών να ανέρχονται συνολικά σε 298,7 εκατομμύρια ευρώ.
Παράλληλα έχουν ασκηθεί αγωγές και από τον ΟΣΕ κατά τρίτων προμηθευτών, αναδόχων κλπ οι οποίες έχουν ως βάση συμβατικές αξιώσεις ή αξιώσεις που συνδέονται εμμέσως με συμβατικές υποχρεώσεις των παραπάνω αντισυμβαλλομένων του Ομίλου (πχ από ηθική βλάβη) και ανέρχονται συνολικά στο ποσό των 370 εκατ. ευρώ.
«Γερνάει» ο ΟΣΕ
Στο μεταξύ πάνω από έναν χρόνο μετά την επέλαση του Daniel, δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα οι εργολαβίες για τη μόνιμη αποκατάσταση του δικτύου, αφού δεν έχουν βγει ούτε οι προσκλήσεις προς τους κατασκευαστικούς ομίλους.
Και αυτό την ώρα που ο Οργανισμός εξακολουθεί να ταλανίζεται ακόμα και σήμερα, 19 μήνες μετά την τραγωδία των Τεμπών, από συχνότατα περιστατικά ασφαλείας στο δίκτυο. Επιπροσθέτως, η εγκατάλειψη δεκαετιών του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα αντανακλάται στο προσωπικό του.
Ο ΟΣΕ «γερνάει» και συρρικνώνεται όλο και περισσότερο χρόνο με το χρόνο. Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Οργανισμού, ο αριθμός των εργαζομένων του μειώθηκε από 734 το 2022 σε 645 το 2023, εκ των οποίων οι 529 ήταν πάνω από 51 ετών.
Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει στρέψει πλέον το βλέμμα του στη δημιουργία του νέου ενοποιημένου φορέα, «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας» ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει στα τέλη του 2025. Ήδη βρίσκεται στον αέρα ο διαγωνισμός για τον τεχνικό σύμβουλο διοίκησης, ο οποίος θα αναλάβει τη μετάβαση και θα παραμείνει για τουλάχιστον τρία χρόνια έναντι αμοιβής 4,32 εκ. ευρώ.
Βάσει του σχεδίου του υπουργείου, ο νέος φορέας θα ενσωματώσει ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ και ΓΑΙΑΟΣΕ, κατά το μέρος που αφορά στη διαχείριση τροχαίου υλικού αναλαμβάνοντας πλήρως τον ρόλο, τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες του Διαχειριστή της Σιδηροδρομικής Υποδομής, ενώ θα είναι υπεύθυνος για το σύνολο των μελετών και έργων που εκτελούνται επί του σιδηροδρομικού δικτύου και τη διαχείριση του τροχαίου υλικού.
Έως σήμερα σε εθνικό επίπεδο οι βασικές προτεραιότητες του Τομέα των Σιδηροδρόμων για την περίοδο 2022 ? 2025, όπως παρουσιάζονται στις οικονομικές καταστάσεις, είναι:
- Ολοκλήρωση του «κορμού» του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας (Π.Α.Θ.Ε. / Π.), σε διπλή ηλεκτροκινούμενη γραμμή υψηλών ταχυτήτων με σύγχρονη σηματοδότηση / τηλεδιοίκηση (ETCS Level 1) και τηλεπικοινωνίες.
- Ολοκλήρωση αναδιοργάνωσης του ΟΣΕ Α.Ε., συμπεριλαμβανομένων δράσεων για τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, προσανατολισμό στην αγορά, βελτίωση σιδηροδρομικών σταθμών, εκπόνηση και εκτέλεση Εθνικού Σχεδίου Συντήρησης βασισμένου σε ποιοτικούς δείκτες για την εύρυθμη λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου
- Ολοκλήρωση εκσυγχρονισμού υφιστάμενου αλλά και επέκταση του προαστιακού δικτύου μητροπολιτικών περιοχών, ιδιαίτερα της Αττικής, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας
- Ολοκλήρωση έργων και δράσεων εμπορευματικού χαρακτήρα, συμπεριλαμβανόμενης της σιδηροδρομικής σύνδεσης βασικών λιμένων, βιομηχανικών περιοχών και των διασυνοριακών κόμβων της χώρας.
- Βελτίωση (με εξυγίανση υποδομής, τοπικές παραλλαγές, λειτουργικές παρεμβάσεις, σύγχρονη σηματοδότηση, κατάργηση ΑΣΙΔ, κλπ.) λοιπών γραμμών του περιφερειακού δικτύου για αύξηση της ασφάλειας και της αξιοπιστίας αλλά και μείωσης του χρόνου διαδρομής.
- Ορθολογική επέκταση δικτύου σε περιοχές που σήμερα δεν εξυπηρετούνται και σύνδεση με αερολιμένες, βάσει κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων και αναμενόμενης ζήτησης.
Οι οικονομικοί ελεγκτές, πάντως, εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς τα έργα που έχει αναλάβει ο ΟΣΕ, καθώς όπως αναφέρουν, ο ΟΣΕ δεν έθεσε υπόψη τους στοιχεία «σχετικά με την πρόοδο των υπό εκτέλεση έργων μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2023 έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η επαλήθευση αυτών αφ’ ενός ως προς το κόστος του έργου και αφ’ ετέρου ως προς την έναρξη λειτουργίας αυτών. Έτσι, στην κλειόμενη χρήση για έργα υπό εκτέλεση συνολικού κόστους 3.029 εκατ. ευρώ περίπου διατηρούμε επιφύλαξη ως προς την ολοκλήρωση αυτών, την μεταφορά σε οικείους λογαριασμούς τους και τη διενέργεια σχετικών αποσβέσεων».
