Βυζίτσα και Πινακάτες: Έκεί που η μαγεία της φύσης συναντά την παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Βυζίτσα

Απέχοντας 32χλ. από το Βόλο και μόλις 4χλμ από τις κοσμοπολίτικες Μηλιές, η Βυζίτσα αποτελεί τον πρώτο βραβευμένο παραδοσιακό οικισμό του Πηλίου και από τους πρώτους της Ελλάδας, που έλαβαν τη σχετική αναγνώριση με το όνομα «Χρυσό Μήλο». Ολόκληρη αποτελεί ένα ολοζώντανο μνημείο της Πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής, με τα εντυπωσιακά, πετρόχτιστα αρχοντικά της να στέκουν επιβλητικά στις πλαγιές του βουνού, υπογραμμίζοντας τη μοναδική κουλτούρα και παράδοση αυτού του τόπου. Είκοσι τέτοια αρχοντικά διασώζονται αναπαλαιωμένα στο γραφικό χωριό και για τη θέση τους και το πώς θα τα εντοπίσετε, θα σας κατατοπίσει ο ζωγραφισμένος χάρτης στο υπαίθριο πάρκινγκ, απέναντι από την εκκλησία του χωριού, ιδανική αφετηρία για την γνωριμία σας με τη μαγευτική Βυζίτσα.

Πρόκειται για τον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής, που εκτός από θρησκευτικό και ιστορικό μνημείο, αποτελεί και απόδειξη της επιμονής και της αφοσίωσης των ανθρώπων αυτού του τόπου στη διατήρηση των παραδόσεων τους. Ο πολυπαθής ναός, έχει μακρά ιστορία. Η χτισμένη το 1725 εκκλησία πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1821, ξαναχτίστηκε μόλις δύο χρόνια αργότερα, αλλά υπέστη σοβαρά πλήγματα από τους σεισμούς του 1864, του 1955 και του 1957 και τελικά έκλεισε. Η τελευταία αποκατάσταση ολοκληρώθηκε το 2001 κι έκτοτε η εκκλησία λειτουργεί κανονικά και το πανέμορφο εσωτερικό της είναι ανοιχτό για να το θαυμάσει κάθε επισκέπτης. Αξίζει πραγματικά να αφιερώσει κανείς λίγο χρόνο για να παρατηρήσει το παμπάλαιο ξυλόγλυπτο τέμπλο της πετρόχτιστης, τρίκλιτης βασιλικής, σε ασυνήθιστους γαλάζιους τόνους, και να προσπαθήσει να εντοπίσει τους κρυμμένους μικρούς θόλους, που δεν είναι ορατοί από το εξωτερικό αλλά κρύβουν μικρά, αναποδογυρισμένα πιθάρια που βελτιώνουν την ακουστική του ναού.

Πέρα από τον εσωτερικό διάκοσμο, εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο περίβολος της εκκλησίας, για τη μαγευτική θέα στις παραλίες των Καλών Νερών, της Κορόπης και του Παράδεισου. Γνωστό είναι εξάλλου στους λάτρεις της πεζοπορίας στο Πήλιο και το μονοπάτι των 8χλμ. που ξεκινά δίπλα από το ναό, κατηφορίζοντας ως τον οικισμό Αργυραίικα, φέρνοντάς τους κοντά σε μερικές από τις γνωστότερες παραλίες του νοτίου Πηλίου.

Αντί της διαδρομής αυτής, ακολουθήστε το κεντρικό, ανηφορικό καλντερίμι του χωριού, που θα σας φέρει στην υπερυψωμένη πλατεία. Στα αριστερά σας, μια από τις χαρακτηριστικότερες εικόνες της Βυζίτσας, αυτή του αρχοντικού Μπλάνα και στη δεξιά πλευρά, μια ακόμη πέτρινη βρύση – η δεύτερη μετά από αυτή απέναντι από την εκκλησία – αλλά και το περιποιημένο καφέ Ερωδιός, ένα στέκι ιδανικό για κάθε εποχή του χρόνου. Τις ζεστές μέρες θα καθίσετε στη σκιερή αυλή του, κάτω από ένα πανύψηλο έλατο, ανάμεσα σε λουλούδια και βασιλικούς, για καφέ και ζουμερή ροδακινόπιτα, ενώ το χειμώνα θα αγναντέψετε τη θέα από το ζεστό, κλειστό σαν χαγιάτι μπαλκονάκι.

Λίγα βήματα πιο πάνω πιο πάνω, το πλούσιο φύλλωμα των αιωνόβιων πλάτανων της πλατείας παίζει κρυφτό με το φως του ήλιου και με τα γύρω αρχοντικά που διακρίνονται μέσα στην οργιώδη βλάστηση. Με τρεις ταβέρνες πάνω στην πλατεία, που όλες προσφέρουν υπέροχη πανοραμική θέα, δεν θα μείνετε πεινασμένοι, ενώ και εδώ μια ακόμη κρήνη ξεδιψά με το δροσερό νερό της. Ακτινωτά από την πλατεία, τα λίθινα καλντερίμια που ελίσσονται μέσα στην καταπράσινη φύση, σας καλούν να περπατήσετε, να σκύψετε να μυρίσετε θυμάρι, να μαζέψετε ρίγανη και να θαυμάσετε τα αρχοντικά που θα συναντήσετε στην πορεία, το ένα πιο εντυπωσιακό από το άλλο.

Αφήστε αυτά τα θαυμαστά πυργόσπιτα να σας μιλήσουν για την ιστορία του τόπου, να σας μυήσουν στις λεπτομέρειες της μοναδικής Πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής. Με κάποια στοιχεία να αποτελούν δάνεια της βορειοελλαδίτικης αρχιτεκτονικής – καθώς οι πρώτοι κάτοικοι της Βυζίτσας γύρω στα 1650 ήταν Θράκες- , τα εντυπωσιακά αρχοντικά του χωριού είναι κυρίως τριώροφα οικήματα που συνδυάζουν ντόπια πέτρα και πλάκα. Το βλέμμα τραβούν οι επάνω κυρίως όροφοι, με εμφανή τη χρήση ξύλου και τις διαδοχικές σειρές παραθύρων, που επιτρέπουν στο φως να μπαίνει άπλετο, ενώ κάποιες φορές στολίζονται με μοτίβα λαϊκής ζωγραφικής.

Από τα πιο θεαματικά που θα συναντήσετε βόρεια της πλατείας, το Αρχοντικό Κοντού από το 1972 και το Αρχοντικό Σαντίκος από το 1863, όπως και το Αρχοντικό Μπλάνα που συναντήσατε ανεβαίνοντας στην πλατεία, έχουν μετατραπεί σε υψηλών προδιαγραφών ξενώνες και boutique hotels, για διαμονή σε αυθεντικό περιβάλλον, ύπνο σε δωμάτια με εκπληκτική θέα και πρωινό σε κουκλίστικες αυλές.

Πίσω στην πλατεία, μην παραλείψετε να εφοδιαστείτε με ντόπιες λιχουδιές στο καλαίσθητο κατάστημα Μελένιο, που από το 2009 στεγάζεται σε ένα διατηρητέο κτήριο. Ανήκοντας σε οικογένεια μελισσοκόμων, εδώ θα βρείτε εξαιρετικό μέλι κουμαριάς, ακακίας, βελανιδιάς, θυμαρίσιο ή ελάτων, κηρήθρες, φυσικά χειροποίητα κεριά και πήλινα ζωγραφισμένα στο χέρι. Από τη μεγάλη ποικιλία γλυκών του κουταλιού ξεχωρίζει το κόκκινο σαμπούκο, βότανο του Πηλίου που εκτός από γλυκό γίνεται και λικέρ και το αγριοβύσσινο που συλλέγεται σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, ενώ για συνοδευτικό του τσίπουρου και για τις σαλάτες σας θα βρείτε παραδοσιακά τουρσιά της περιοχής όπως η φτέρη και τα τσιτσίραβλα, που δεν είναι άλλα από τον ανθό της άγριας φιστικιάς.

Για παραδοσιακές γεύσεις και χειροποίητα κεράσματα φτιαγμένα με μεράκι, επιβάλλεται και μια στάση στο κατάστημα του Αγροτουριστικού Συνεταιρισμού Γυναικών Βυζίτσας, κοντά στην είσοδο του χωριού και δίπλα από το καλντερίμι που κατηφορίζει προς την Ιερά Μονή Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου με τις υπέροχες τοιχογραφίες. Αν υπήρχε ένας τίτλος που να συνοψίζει το success story των «Εσπερίδων» όπως ονομάζεται ο συνεταιρισμός, θα ήταν «Και οι 7 ήταν υπέροχες» αφού οι επτά πανάξιες γυναίκες της Βυζίτσας που ξεκίνησαν το 2011, ανακαίνισαν με δικά τους κεφάλαια το παλιό δημοτικό σχολείο, αξιοποίησαν παραδοσιακές συνταγές και με φρούτα από δικά τους κτήματα παρασκευάζουν εξαιρετικά γλυκά και μαρμελάδες.

Πρόκειται για μια καθετοποιημένη μονάδα καλλιέργειας, παραγωγής και πώλησης, που λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία, εξάγοντας κάποια προϊόντα τους – όπως τα τσιτσίραβλα που έχουν μεγάλη ζήτηση στη Γερμανία -, ή συμμετέχοντας σε προγράμματα της UNESCO και διεθνείς τουριστικές εκθέσεις σε συνεργασία με το Δήμο Νοτίου Πηλίου. Τις φιλόξενες κυρίες του συνεταιρισμού θα συναντήσετε στο χώρο του καταστήματος που μοσχοβολά από μακριά όταν ψήνουν τα πεντανόστιμα κουλουράκια τους και θα σας περιγράψουν με ενθουσιασμό τα γευστικά προϊόντα τους, όπως το γλυκό από ντόπιο καρύδι, το Πηλιορείτικο κάστανο, το εξαιρετικό βύσσινο και βέβαια το φιρίκι ΠΟΠ, που καλλιεργείται εκτός από τη Βυζίτσα, στα τρία κοντινά χωριά, τις Μηλιές, τις Πινακάτες και τον Άγιο Γεώργιο Νηλείας. Ρωτήστε για τα μαθήματα μαγειρικής και γευσιγνωσίας που διοργανώνουν, καθώς και για τις επισκέψεις σε αγροκτήματα φιρικιού που διοργανώνουν, καθώς και οι δύο εμπειρίες αποτελούν ένα θαυμάσιο τρόπο για να γνωρίσετε καλύτερα και να συνδεθείτε με τον ξεχωριστό αυτό τόπο.

Πινακάτες

Θα ήταν κρίμα αν από τη Βυζίτσα δεν διανύσετε τα 3 μόλις χιλιόμετρα που τη χωρίζουν από τις γραφικές και ανερχόμενες Πινακάτες. Είτε φτάσετε ως εδώ πεζοί είτε με όχημα, το μοναδικό τοπίο που συνδυάζει βουνό και θάλασσα, γαλάζιο και πράσινο, ήλιο και πλούσια σκιά από θεόρατα δέντρα, θα σας συντροφεύει σε όλη τη διαδρομή. Οι πρώτες εικόνες του χωριού αφήνουν εντυπώσεις μόνο θαυμασμού, με τα πέτρινα αρχοντικά που νομίζεις ότι χέρι ζωγράφου έχει τοποθετήσει στην κατάφυτη πλαγιά. Σταθμεύοντας δε πάνω από την πλατεία και αγναντεύοντας το χωριό από ψηλά, διακρίνονται και πολλά από τα κατηφορικά, όλο σκαλιά μονοπάτια και τα πέτρινα καλντερίμια, που θα σας φέρουν στην καρδιά του οικισμού.

Μη διστάσετε ούτε λεπτό να τα ακολουθήσετε, ρουφώντας όσες περισσότερες εικόνες μπορείτε από το μαγευτικό αυτό σκηνικό. Πλατάνια που μετρούν πολλές εκατονταετίες ζωής, έλατα και δίπλα τους ολάνθιστα τριαντάφυλλα, καστανιές και θέα που καθηλώνει. Πλακόστρωτα δρομάκια που ξεκινούν εκατέρωθεν της πλατείας και δεν ξέρεις ποιο να πρωτοδιαλέξεις και κυρίως, ήχος από τρεχούμενα νερά, ένα αδιάκοπο κελάρυσμα από πέτρινες βρύσες και πηγές. Εδώ τα ρυάκια με το γάργαρο νερό θα γίνουν ο οδηγός σας, ακολουθώντας τα ξεπροβάλλουν από παντού υπέροχα αρχοντικά, που όλο και περισσότερα αναπαλαιώνονται και λάμπουν μέσα στην πλούσια φύση με την εξέχουσα αρχιτεκτονική τους και τις περιποιημένες, λουλουδιασμένες αυλές τους. Εντυπωσιακή είναι η αντίθεση με άλλα, μισοερειπωμένα κι ετοιμόρροπα, που στέκουν δίπλα τους, όπως το παλαιότερο αρχοντικό του χωριού που διακρίνεται και από την πλατεία.

Μια πλατεία πανέμορφη, στο χαρακτηριστικό Πηλιορείτικο στυλ μεν, αλλά ταυτόχρονα και τόσο ξεχωριστή. Κοιτώντας τη από ψηλά, πριν κατεβείτε τα αρκετά σκαλιά που οδηγούν στο κέντρο της, θαυμάστε τη για λίγο από ψηλά. Κτήρια και εκκλησία μοιράζονται το ίδιο είδος στέγης, με τις φημισμένες ντόπιες πέτρες να τις σκεπάζουν και να ξεχωρίζουν με τα ζεστά, γκρίζα χρώματά τους. Με μια επίσκεψη στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου θα θαυμάσετε το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, που και στην περίπτωση αυτή αποδίδεται σε σπουδαίους Ηπειρώτες τεχνίτες, αλλά σε αντίθεση με άλλους Πηλιορείτικους ναούς, εδώ το τέμπλο παραμένει άβαφο, στο φυσικό, ζεστό χρώμα του ξύλου. Περίφημο είναι το πανηγύρι που γίνεται κάθε χρόνο στις 19 Αυγούστου, προς τιμήν των εγκαινίων αναστήλωσης του ναού από τους σεισμούς που έπληξαν την περιοχή. Ακόμη 11 εξάλλου ναοί υπάρχουν περιμετρικά του χωριού, όπως η Ύψωσις του Σταυρού που κατακλύζεται από πιστούς στις 14 Σεπτεμβρίου οπότε και μοιράζεται στο πλήθος φάβα από κουκιά, ή η Αγία Κυριακή, με το παλιό αλώνι μπροστά της, το οποίο επανήλθε στο φως μόλις το 1996.

Πίσω στην πλατεία και κατεβαίνοντας λίγα ακόμη σκαλιά, μια από τις εντυπωσιακότερες κρήνες του Πηλίου περιμένει να σας δροσίσει μέσα από δυο μαρμάρινες λεοντοκεφαλές, έργο του 1894. Στην άλλη πλευρά, το καλαίσθητο κατάστημα «Ασορτί» που άνοιξε πριν δύο χρόνια, αναβιώνει παραδοσιακές τεχνικές κεντήματος και πλεξίματος, σε μοναδικές χειροποίητες δημιουργίες, άλλες κλασσικές και διαχρονικές που μας θυμίζουν παλιότερες γενιές και περασμένες εποχές, και άλλες μοντέρνες και σύμφωνες με τις πιο σύγχρονες τάσεις, όπως τα πολύ στιλάτα κροσέ τοπ. Και βέβαια μη χάσετε την ευκαιρία να παρατηρήσετε από κοντά μια αυθεντική γυναικεία Πηλιορείτικη φορεσιά, που κοσμεί το εσωτερικό του καταστήματος.

Όσο για τις γαργαλιστικές μυρωδιές που κατακλύζουν την πλατεία, ακολουθώντας τες θα βρεθείτε σε δύο από τα παλαιότερα κτήρια που σώζονται στις Πινακάτες. Το πρώτο, με τη χρονολογία 1862 λαξευμένη στο κατώφλι του, είναι ο μικροσκοπικός αλλά εξαιρετικός ξυλόφουρνος του χωριού, που ξεφουρνίζει από τα χαράματα αφράτες, καυτές φρατζόλες ψωμιού με τραγανή κρούστα, τόσο νόστιμο που τρώγεται χωρίς κανένα συνοδευτικό επί τόπου.

Στο άλλο κτήριο, λίγο νεότερο όπως μας πληροφορεί η δική του σφυρηλατημένη πάνω από την είσοδο ημερομηνία, 1895, λειτουργεί το εστιατόριο «Πινακωτή Πινακωτή», με προσεγμένη Πηλιορείτικη κουζίνα και έμφαση στα μαγειρευτά. Το καλοκαίρι θα δοκιμάσετε ωραιότατο αρνάκι με σύκα, το χειμώνα πάπια ή χοιρινό με δαμάσκηνα και όλο το χρόνο το γνωστό σπετζοφάι αλλά και τσιπουρομεζέδες.

Κι αν όλοι οι παραπάνω λόγοι σας έκαναν να μη μπορείτε να αποχωριστείτε τη γαλήνη αλλά και τη σπάνια γοητεία που αποπνέουν οι Πινακάτες, θα βρείτε και εδώ άριστα καταλύματα που στεγάζονται σε διατηρητέα αρχοντικά. Ξενοδοχεία όπως το Αρχοντικό Σακαλή, με τη μοναδική του αισθητική και τη συγκλονιστική θέα από τα δωμάτια, τις αυλές και την πισίνα του, αποδεικνύουν ότι δικαίως οι Πινακάτες θα διεκδικήσουν στο προσεχές μέλλον τον τίτλο που πιο ανερχόμενου, παραδοσιακού Πηλιορείτικου χωριού.