Αντί για συμφωνία, «ιερός πόλεμος» κυβέρνησης-Εκκλησίας

Σε ιερό πόλεμο ανάμεσα στην κυβέρνηση και την Εκκλησία οδηγεί η συμφωνία που ανακοίνωσαν προ ημερών ο Αλέξης Τσίπρας και ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, η οποία οδηγήθηκε σε ναυάγιο. Παράλληλα, η υπόθεση έχει φέρει aτην Ιεραρχία στα πρόθυρα σχίσματος και την κυβέρνηση ενώπιον -ενός ακόμη- προβλήματος με τους ΑΝ.ΕΛ.

Η κατάσταση πήρε φωτιά μετά την ομόφωνη απόφαση της Ιεράς Συνόδου να παραμείνουν οι κληρικοί στο μισθολόγιο του Δημοσίου και την αντίδραση της κυβέρνησης η οποία ανακοίνωσε ότι η υπόθεση αποτελεί αποκλειστική ευθύνη της Πολιτείας και ότι θα προχωρήσει στη νομοθέτηση, προαναγγέλλοντας δηλαδή ότι θα πετάξει εκτός Δημοσίου τους ιερείς. Αντίθετα, οι ΑΝ.ΕΛ. ανακοίνωσαν ότι σέβονται την απόφαση της Εκκλησίας, παρότι αρχικά ο Πάνος Καμμένος είχε χαιρετίσει την ανακοίνωση της συμφωνίας μεταξύ Αλέξη Τσίπρα και Ιερώνυμου.

Απειλή σχίσματος

Η Εκκλησία βρίσκεται στα όρια του σχίσματος, με πολλούς ιεράρχες να καταλογίζουν στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο ότι προχώρησε στη σύγκληση της Ιεράς Συνόδου την Παρασκευή μόνο για να επιβάλει την άποψή του. Ο Αρχιεπίσκοπος δείχνει πλέον να είναι μόνος του με τον πρωθυπουργό, υιοθετώντας μια δύσκολα εξηγήσιμη συμπεριφορά και έχοντας απέναντί του, εκτός από την πλειονότητα των μητροπολιτών, και τον κλήρο.

Το φλέγον θέμα έχει φέρει σε διάσταση και το Οικουμενικό Πατριαρχείο τόσο με την Εκκλησία της Ελλάδος όσο και με την κυβέρνηση, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος απέστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό στην οποία εκφράζει την ενόχλησή του επειδή αιφνιδιάστηκε και παραθέτει τους λόγους για τους οποίους θα έπρεπε να έχει ενημερωθεί εξαρχής για τη συμφωνία και να έχει ζητηθεί η γνώμη του.

Πηγές του Φαναρίου επιμένουν ότι σε καμία περίπτωση ο κ. Βαρθολομαίος δεν θα επιτρέψει αλλαγή στο μισθολογικό καθεστώς κληρικών που ανήκουν στις Νέες Χώρες ή στην Εκκλησία της Κρήτης. Σε ό,τι αφορά την κυβέρνηση, το νέο μέτωπο που ανοίγει αφορά τον κυβερνητικό εταίρο Πάνο Καμμένο, ο οποίος είχε χαιρετίσει τη συμφωνία και πλέον αποτελεί ερώτημα αν -και πώς- θα αλλάξει στάση υπό τα νέα δεδομένα.
Πλέον η υπόθεση γυρίζει μπούμερανγκ για τους πρωταγωνιστές της. Ο κ. Ιερώνυμος βρίσκεται αντιμέτωπος με τους περισσότερους εκ των ιεραρχών – οι πιο ακραίες φωνές, μάλιστα, μιλούσαν ακόμη και για διερεύνηση των πιθανοτήτων εκθρόνισής του, που, σημειωτέον, είναι ισόβιος. Το σχίσμα φάνηκε από τους σκληρούς διαλόγους οι οποίοι διέρρευσαν την Παρασκευή από τη θυελλώδη συνεδρίαση της Ιεραρχίας στην οποία ο κ. Ιερώνυμος απαγόρευσε ουσιαστικά την επί της ουσίας συζήτηση της μισθοδοσίας του κλήρου. Ιεράρχες μίλησαν ακόμη και για «μπίζνες» του κ. Ιερώνυμου. Κάποιοι εκ των μητροπολιτών φέρονται ότι του ζήτησαν να παραιτηθεί ανοίγοντας στην ουσία και θέμα διαδοχής: «Μέχρι τις 6 Νοεμβρίου είχαμε Αρχιεπίσκοπο που ήταν όλης της χώρας και όλης της Εκκλησίας και συνέχεια αυτός ταυτίστηκε με ένα κόμμα». Είναι η πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια αρχιεπισκοπικής θητείας που ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αμφισβητείται τόσο έντονα.

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, σύμφωνα με πληροφορίες, είπε: «Σε μένα που το ράσο έχει κολλήσει πάνω μου και είμαι ένα με την Εκκλησία, σε μένα θα πούνε τέτοια πράγματα», όταν οι ιεράρχες μίλησαν για «μπίζνες Ιερώνυμου».

Ωστόσο, αυτό που φέρνει την Εκκλησία της Ελλάδας στο σχίσμα είναι ότι πολλοί ιεράρχες καταλογίζουν πλέον στον Αρχιεπίσκοπο ότι είναι ο πρώτος που αψηφά ανακοίνωση-απόφαση της Συνόδου: η Ιεραρχία ξεκαθάρισε την Παρασκευή ότι δεν συζητά καν το θέμα της μισθοδοσίας του κλήρου και η κυβέρνηση έσπευσε να απαντήσει ότι συζητά μεν με την Εκκλησία, αλλά είναι δική της υπόθεση η μισθοδοσία του κλήρου. Εκπληκτοι και οργισμένοι οι ιεράρχες άκουσαν τον κ. Ιερώνυμο να σπεύδει να χαιρετίσει με ικανοποίηση τη δήλωση του Μαξίμου. Μάλιστα, πληροφορίες αργά το βράδυ της Παρασκευής μιλούσαν για κίνηση συλλογής υπογραφών ιεραρχών προκειμένου να συγκληθεί εκ νέου έκτακτη Ιεραρχία.

Για εκβιασμό μιλούν οι ιεράρχες

Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα από αυτό που επιχειρούσε να δώσει ο Αρχιεπίσκοπος με τη δήλωση ικανοποίησής του, τοποθετήθηκαν κορυφαίοι μητροπολίτες που υποστήριξαν στο «ΘΕΜΑ» ότι τόσο η Εκκλησία όσο και ο ίδιος ο κ. Ιερώνυμος εκβιάστηκαν από την κυβέρνηση. Ειδικότερα, σημείωναν: «Και μόνο η ανακοίνωση του Μαξίμου αποδεικνύει πόσο προσχηματική ήταν η πρόσκληση για διάλογο που απηύθυνε η κυβέρνηση και πόσο εκβιάστηκαν η Εκκλησία και ο Αρχιεπίσκοπος με το θέμα της διακοπής της μισθοδοσίας του κλήρου. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι στόχος της κυβέρνησης εξαρχής ήταν η εκδίωξη των 10.000 κληρικών. Εμείς επιμένουμε πάντα με καλή πρόθεση και διάθεση για διάλογο για όλα τα ζητήματα πλην της μισθοδοσίας του κλήρου, που είναι νομοθετικά θεσμοθετημένη και ούτε η χούντα τόλμησε να την πειράξει».

Το σχίσμα στους κόλπους της Ιεραρχίας επιβεβαίωσε το βράδυ της Παρασκευής ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ο οποίος έδωσε στη δημοσιότητα την «απαγορευμένη» από τον κ. Ιερώνυμο εισήγησή του στην Ιεραρχία. Πέρα από την αντίκρουση των 15 σημείων του σχεδίου συμφωνίας με την κυβέρνηση, ο κ. Χρυσόστομος διατύπωσε σκληρές αιχμές εναντίον του Αρχιεπισκόπου, αλλά και της κυβέρνησης, χαρακτηρίζοντας δικό της επικοινωνιακό πυροτέχνημα το προσχέδιο συμφωνίας. Ο Μεσσηνίας, που είναι καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας, είναι άνθρωπος που δεν διστάζει να συγκρουστεί, ειδικά αν πιστεύει ότι έχει δίκιο. Στην Καλαμάτα θυμούνται ακόμη ότι στην αρχή της θητείας του είχε ξηλώσει ένα καθεστώς χρόνων στο πλούσιο Μοναστήρι των Καλογραιών, φτάνοντας να επιβάλει ακόμη και το επιτίμιο της ακοινωνησίας σε μοναχές, με αιτία της κόντρας οικονομικές ατασθαλίες στο μοναστήρι. Στην «απαγορευμένη» εισήγησή του, ο κ. Χρυσόστομος υποστηρίζει ότι δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών, όπως του κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Τζανακόπουλου εκθέτουν τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο. «Λυπάμαι για την έλλειψη σοβαρότητας απέναντι στην Εκκλησία και στο πρόσωπό Σας, Μακαριότατε, κυβερνητικών παραγόντων, οι οποίοι με τις δηλώσεις τους Σας εξέθεσαν και δεν Σας προφύλαξαν, αλλά μάλλον υπονόμευσαν τη συμφωνία». Παράλληλα, κάλεσε τον κ. Ιερώνυμο να απομακρύνει από το περιβάλλον του τον Διοικητή του Αγίου Ορους, Κωνσταντίνο Δήμτσα, φωτογραφίζοντας εκείνον ως γέφυρα του Αρχιεπισκόπου με την κυβέρνηση.

Οι διάλογοι-φωτιά

Τον «ιερό πόλεμο» στην Ιεραρχία επιβεβαιώνουν όμως και οι διάλογοι που διέρρευσαν λίγο μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίασης.

■ Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Ηρθαμε να συζητήσουμε για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

■ Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Συμεών: Αυτό είναι το θέμα; Οι κληρικοί αγωνιούν.

■ Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Μη μεγαλοποιείτε το θέμα με τους κληρικούς.

■ Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Δεν μπορούμε να δεχτούμε την αλλαγή στη μισθοδοσία του κλήρου.

■ Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Αυτά που μας λέτε δεν μας ενδιαφέρουν, σταματήστε.

■ Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Μα τι είναι αυτά που λέτε, Μακαριότατε; Αφήστε με να μιλήσω…

■ Αρχιεπίσκοπος: Δεν υπάρχει λόγος, είστε εκτός θέματος.

■ Μητροπολίτης Μεσσηνίας: Μπορώ να συνεχίσω;

■ Μητροπολίτης Ιωαννίνων Μάξιμος: Σας απάντησε ο Μακαριότατος.

■ Μητροπολίτης Μεσσηνίας: Σας παρακαλώ μην παρεμβαίνετε εσείς! Αρκετά!

■ Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Είστε εκτός θέματος.

■ Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Μας ζητάτε να τοποθετηθούμε μονολεκτικά αν συμφωνούμε ή όχι;

■ Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Ο,τι έχετε να πείτε να το πείτε όταν σας καλέσουν στην επιτροπή που θα συσταθεί.

Στο σημείο αυτό, ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος αποχώρησε καταγγέλλοντας τη διαδικασία. Ωστόσο, το θέμα της μισθοδοσίας του κλήρου παρέμεινε στο προσκήνιο με άλλους μητροπολίτες να παίρνουν τον λόγο και να επιμένουν με αιχμηρές διατυπώσεις:

■ Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ: Δεν μπορούμε να εκχωρήσουμε τη μισθοδοσία του κλήρου. Δέκα χιλιάδες κληρικοί αγωνιούν, δεν γίνεται να το κάνουμε αυτό.
■ Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος: Θα πρέπει να καταλάβετε ότι προσπαθούμε να σας σώσουμε, Μακαριότατε. Δεν θα μπορείτε να κυκλοφορήσετε στη χώρα. Δεν θα μπορείτε να πάτε σε καμία μητρόπολη από τις αντιδράσεις που θα υπάρχουν από τους κληρικούς.

■ Μητροπολίτης Καλαβρύτων Αμβρόσιος: Να παραιτηθείς, δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση.

■ Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ: Δεν πρέπει να περάσει αυτή η συμφωνία. Εδώ βλέπουμε να ξετυλίγεται μια διεργασία μυστικών συμφωνιών.

■ Ναυπάκτου Ιερόθεος: Πρέπει να μιλήσουμε. Εγινε μεθόδευση να μη μιλήσουμε και είμαστε ακροατές.

■ Μητροπολίτες Νέων Χωρών: Επρεπε να είχε ενημερωθεί το Φανάρι.

Μπούμερανγκ όμως γυρίζει η συμφωνία και για τον ίδιο τον πρωθυπουργό, που επιχείρησε να απευθυνθεί στο εσωτερικό του ακροατήριο ως εκείνος να διώχνει τους παπάδες από το Δημόσιο σε έναν -έστω- ντεμί διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας και παράλληλα να κλείσει το μάτι εν όψει εκλογών υποσχόμενος χιλιάδες προσλήψεις στο Δημόσιο, με την κλασική προεκλογική τακτική.

Η συνάντηση Τσίπρα – Ιερωνύμου που κατέληξε στις ανακοινώσεις του σχεδίου συμφωνίας των 15 σημείων έγινε αιφνιδιαστικά και διαρκούσης της συνεδρίασης της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου (ΔΙΣ), στη σύνθεση της οποίας οι μετέχοντες ιεράρχες θεωρούνται -στην πλειονότητά τους- της επιρροής του Αρχιεπισκόπου. Ο κ. Ιερώνυμος, έτσι, πέτυχε εύκολα την επόμενη μέρα μια ευνοϊκή ανακοίνωση από τη ΔΙΣ. Ωστόσο, η τελευταία έθεσε την προϋπόθεση ότι στην όποια συμφωνία επιτευχθεί δεν θα πρέπει να θίγονται τα δικαιώματα του κλήρου, καθώς ώρες μετά τις ανακοινώσεις Τσίπρα – Ιερώνυμου οι εκπρόσωποι των κληρικών μίλησαν για προδοσία από μέρους του Αρχιεπισκόπου και αποφάσεις που ελήφθησαν ερήμην τους. Ως εκ τούτου, δήλωναν αποφασισμένοι να πολεμήσουν την προοπτική να αλλάξει το μισθολογικό και εργασιακό τους καθεστώς με κάθε τρόπο και μέσο που διαθέτουν.

Και ενώ η κυβέρνηση έχτιζε το επικοινωνιακό της αφήγημα, τα μέτωπα άρχισαν να ανοίγουν: μετά τους κληρικούς, ήρθαν οι αντιδράσεις από την Εκκλησία της Κρήτης -υπάγεται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν ανήκει στην Εκκλησία της Ελλάδας- και ακολούθησε η έκφραση δυσφορίας από το Φανάρι. Οπως και η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδας, έτσι και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν είχε ενημερωθεί για τα σημεία του προσχεδίου συμφωνίας, αν και έχει «έννομο συμφέρον». Στο Φανάρι υπάγονται οι Μητροπόλεις των Νέων Χωρών (Ηπειρος, Μακεδονία, Νησιά Βορείου Αιγαίου), οι Μητροπόλεις των Δωδεκανήσων, αλλά και η Εκκλησία της Κρήτης. Προκειμένου να κατευνάσει το μέτωπο του Φαναρίου, έσπευσε στην Κωνσταντινούπολη ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου. Ωστόσο, φούντωνε ταυτόχρονα το κύμα των αντιδράσεων από μητροπολίτες, που μάλιστα έκαναν δημόσιες τοποθετήσεις με ιδιαίτερα σκληρές διατυπώσεις.

Το στίγμα έδωσε πρώτος ο Δημητριάδος Ιγνάτιος, που χαρακτήρισε το σχέδιο συμφωνίας Τσίπρα – Ιερώνυμου τη μεγαλύτερη και βιαιότερη αλλαγή εργασιακών σχέσεων στην Ιστορία του ελληνικού κράτους. Ακολούθησε ο Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβρόσιος που κάλεσε τον κλήρο να πάρει στα χέρια του τα λάβαρα της αντιστάσεως, ενώ ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, που εξελίσσεται σε ισχυρό πόλο μέσα στην Ιεραρχία, ήταν ξεκάθαρος χαρακτηρίζοντας «μπιλιάρδο στις πλάτες των 10.000 κληρικών τα περί ισάριθμων προσλήψεων».

Αυτό που ξεκίνησε σαν επικοινωνιακό πυροτέχνημα, το οποίο σε πρώτη ανάγνωση επιβεβαίωσε τις διαχρονικά άριστες σχέσεις ανάμεσα στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και τον πρωθυπουργό, έχει δημιουργήσει πλέον συνθήκες ιερού πολέμου στην Ιεραρχία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και μετά τη θυελλώδη συνεδρίαση της Ιεραρχίας, όπου κατ’ ουσίαν ο κ. Ιερώνυμος ηττήθηκε κατά κράτος, αφού, αν και δεν επέτρεψε τη συζήτηση για τη μισθοδοσία του κλήρου, στο ανακοινωθέν που ο ίδιος ζήτησε να εκδοθεί «προκειμένου να μην εμφανιστεί η Ιεραρχία διχασμένη» οι μητροπολίτες έθεσαν την κόκκινη γραμμή: δεν είπαν απλώς «όχι» στον βασικό πυλώνα της συμφωνίας Τσίπρα – Ιερώνυμου που είναι η έξοδος του κλήρου από τη μισθοδοσία του Δημοσίου, αλλά προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα δήλωσαν: «Δεν το συζητάμε καν». Πάντως, μέσα στην εβδομάδα, ο κ. Ιερώνυμος είχε επιχειρήσει μέσω κύκλων του να αποδομήσει την κριτική στο προσχέδιο συμφωνίας. Τότε διακινήθηκε non paper που έκανε αναφορά σε 11 σφάλματα που κάνουν όσοι επικρίνουν τη συμφωνία, με βασικό μήνυμα ότι «οι κληρικοί πληρώνονται από το Δημόσιο, αλλά δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι». Αλλοι κύκλοι, πάντως -ενδεικτικό του εξελισσόμενου «ιερού πολέμου» πλέον στους κόλπους της Εκκλησίας-, διακίνησαν νέο non paper-απάντηση στα 11 σφάλματα.

Νίκη του κλήρου

Η Εκκλησία μέσα από την Ιεραρχία έστειλε ηχηρό μήνυμα «Εμείς δεν είμαστε κομματική οργάνωση του ΣΥΡΙΖΑ». Η Ιεραρχία ομόφωνα, προκειμένου να αποφύγει την ψηφοφορία, δεν έκανε δεκτή τη συμφωνία Τσίπρα – Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου οδηγώντας σε υποχώρηση τον κ. Ιερώνυμο. Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία της Ιεραρχίας που «πραξικοπηματικά» πήγε να επιβληθεί μια συμφωνία η οποία αφορούσε στην ουσία στην ίδρυση ενός ταμείου που θα διαχειριζόταν τουλάχιστον τα 200 εκατ. ευρώ που θα πήγαιναν στις μητροπόλεις της χώρας για τη μισθοδοσία των κληρικών. Η πλειονότητα των μητροπολιτών κατέδειξε ότι δεν θέλουν να συνομιλούν με οικονομικούς όρους και δεν θέλουν κανενός είδους Ταμείο. «Αφήστε τους κληρικούς ήσυχους» και «εμείς δεν κάνουμε μπίζνες» είναι κάποιες από τις χαρακτηριστικές φράσεις που ακούστηκαν μέσα στην κρίσιμη συνεδρίαση της Ιεραρχίας. Κάποιοι, δε, μητροπολίτες συμπλήρωναν: «Αν δεν φύγουν οι ιερωμένοι από το Δημόσιο, δεν θα μπορεί και η κυβέρνηση να προχωρήσει στον σχεδιασμό της για 10.000 προσλήψεις, αυτό είναι το θέμα».

«Πώς είναι δυνατόν οι μουφτήδες της Θράκης να μισθοδοτούνται από το υπουργείο των Εξωτερικών και οι εφημέριοι της Ορθοδόξου Εκκλησίας να εξωπετάγωνται;» διερωτήθηκε ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων.
Πάντως η συνεδρίαση της Ιεραρχίας εκλαμβάνεται και ως νίκη του απλού κλήρου και του Συνοδικού Συστήματος που ανέτρεψε τη συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου.

ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ

■ «Δεν μπορούμε να δεχθούμε την αλλαγή στη μισθοδοσία του κλήρου».
■«Προσπαθούμε να σας σώσουμε, Μακαριότατε.
Δεν θα μπορείτε να κυκλοφορήσετε στη χώρα. Δεν θα μπορείτε να πάτε σε καμία μητρόπολη από τις αντιδράσεις που θα υπάρχουν από τους κληρικούς».
■«Δεν μπορούμε να εκχωρήσουμε τη μισθοδοσία του κλήρου. Δέκα χιλιάδες κληρικοί αγωνιούν, δεν γίνεται να το κάνουμε αυτό».
■«Να παραιτηθείς, δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση».
■«Δεν πρέπει να περάσει αυτή η συμφωνία. Εδώ βλέπουμε να ξετυλίγεται μια διεργασία μυστικών συμφωνιών».
■«Πρέπει να μιλήσουμε. Εγινε μεθόδευση να μη μιλήσουμε και είμαστε ακροατές».